Nieznany kraj

Polska odrodzona w nowym profilu geograficznym po 120-letniej niewoli potrzebowała literatury, która stanowiłaby swojego typu zwornik spajający wszystkie ziemie i wskazujący treści wspólne, łączący wokół wspólnej idei, oswajający to, co nieznane. Wśród ziem, które znalazły się dzisiaj w granicach Rzeczpospolitej, znajdował się Śląsk powracający do ojczyzny po 600 letnim oderwaniu, zapewne dlatego Nieznany kraj Zofii Kossak pokazujący drogę Śląska do Polski wzbudził żywe zainteresowanie, a tytuł książki stał się wkrótce obiegowym określeniem Śląska wykorzystywanym również współcześnie. Maria Pawłowiczowa z pewnym patosem, a zarazem z niezwykłą trafnością zauważyła: Nieznany kraj był ładunkiem dynamitu, posiadającym skruszyć obojętność Polaków dla Śląska. To dzieło, które miało zainteresować skarbami ziemi, zachwycać krasą gór oraz budzić szacunek dla mieszkańców Śląska, ciężko doświadczanych w ciągu wieków, a mimo to wiernych Polsce. I to jest chyba największe osiągnięcie integracyjne zawarte w tym utworze.