Przyczyny upadku polski (Wektory)

"Przyczyny upadku Polski to jedna z najbardziej wnikliwych i opartych na rozległych źródłach książek pokazujących przyczyny upadku Polski w XVIII wieku. Ksiądz Walerian Kalinka, jeden z twórców krakowskiej szkoły historycznej, współpracownik Zamojskich i Czartoryskich, autor monumentalnego dzieła Sejm Czteroletni, pisał swoją książkę w przekonaniu, iż Polacy nie potrzebują romantycznych mitów i kojących baśni, lecz prawdy – nawet jeśli miałaby ona być trudna do zaakceptowania. W swojej książce, posiłkując się licznymi, nieraz już niedostępnymi dokumentami, starał się pokazać Polskę w momencie rozbiorów na tle zmian zachodzących w Europie. Z jego analiz wynika, że Polacy nie byli w stanie zrozumieć postępowej polityki, opartej jedynie na grze interesów, której mistrzami byli Fryderyk II i Katarzyna II. Tkwiąc mentalnie wciąż w wieku XVII, a choćby w epokach wcześniejszych, osłabiając państwo od we wnętrzu w imię źle pojętej wolności jednostek, a zarazem naiwnie wierząc w obietnice innych państw, które składając je, wcale nie miały zamiaru ich dotrzymywać, Polacy sami rozmontowali swój kraj. Ukazując tę smutną prawdę, Kalinka nie chce wprawdzie potępiać rodaków. Pragnie raczej, przedstawiając im błędy i fatalne zaniechania, sprawić, żeby historia stała się dla nich prawdziwą nauką życia, zezwalając w przyszłości uniknąć podobnych katastrof. Jak pisał w jednym z listów: „Póki Polacy nie poznają przyczyn swego upadku, dopóty nie zrozumieją, dlaczego dziś cierpią i cierpieć muszą”.
To pierwsze od ponad stu lat wznowienie dzieła Waleriana Kalinki, historyka wybitnego i niesłusznie dziś przemilczanego, powinno stać się przyczynkiem do namysłu nad obecną polityką naszego państwa. Mimo tragedii rozbiorów i katastrofy, jaką była dla Polski druga wojna światowa, Polacy wciąż zdają się nie rozumieć, na czym polega polityka, naiwnie ulegając obietnicom mocarstw, które – tak jak za każdym razem – wcale nie zamierzają obietnic tych spełniać. Być może książka ta spełni nadzieje, które pokładał w niej autor i stanie się dla czytelników źródłem prawdy, która jest drogą do wolności.

Ksiądz Walerian Kalinka (1826-1881), prawnik i historyk, sekretarz Władysława Zamojskiego i Adama Czartoryskiego, wybitny badacz okresu rozbiorów, archiwista, jeden z głównych przedstawicieli krakowskiej szkoły historycznej, a także duchowny szerzący myśl katolicką na kresach. Wśród jego dzieł – których zbiorowe wydania obejmuje dwanaście tomów – znajdują się między innymi takie pionierskie prace jak Sejm Czteroletni, Galicja i Kraków pod panowaniem austriackim, a także Ostatnie lata panowania Stanisława Augusta, których świeże wydanie, opatrzone wstępem i dodatkowymi przypisami, oddajemy do dłoni czytelników."