Piękne widoki, panowie, stąd macie (Universitas)

"",spektakularne widoki, panowie, stąd macie" to cytat z Rewizji osobistej, filmu Witolda Leszczyńskiego i Andrzeja Kostenki z 1973 roku. Tymi słowy sarkastyczna turystka zwraca się do celników, którzy przeszukują na granicy wypchany towarami bagażnik jej fiata.

Przed celnikami otwiera się konsumpcyjny raj do oclenia... Lecz też 1973 rok w Polsce Gierka to niejako punkt widokowy, z którego rozpościera się świetna perspektywa. Justyna Jaworska przygląda się w tej książce polskim filmom obyczajowym z pierwszej połowy lat siedemdziesiątych jako obrazom sockonsumpcjonizmu.

Zastanawia się, w jaki sposób w tym stosunkowo rzadko opisywanym okresie względnej prosperity, między kinem,,drobnej stabilizacji" a Kinem Moralnego Niepokoju, pokazujeno na ekranie dylematy polskiej codzienności.

Analizuje kilka wybranych przykładów, w tym Dzięcioła Jerzego Gruzy, Dziewczyny do wzięcia Janusza Kondratiuka czy Anatomię miłości Romana Załuskiego, i szuka w nich śladów aspiracji materialnych, pretensji kulturowych, imitacji i zapożyczeń, słowem polskiej,,niedojakości" (czyli bylejakości, ale z ambicjami).

Opowieść zamyka opis występu zespołu ABBA w telewizyjnym,,Studio 2" jesienią 1976 roku, w apogeum propagandy sukcesu. Sockonsumpcjonizm był zjawiskiem z gruntu paradoksalnym: próbą pogodzenia socjalistycznego etosu z kapitalistycznym stylem życia.

Jego pęknięcia oddawało kino, które nie za każdym razem budziło uznanie krytyki - tak samo paradoksalne, niespójne i pełne,,słabych obrazów". Ta słabość, czasem nieintencjonalna, czasem zamierzona, ale niezmiennie frapująca jako typ oporu wobec zastanych konwencji, stanowi osobny przedmiot namysłu autorki.

W ten sposób historia kultury przeplata się w tej książce z refleksją nad strategią estetyczną kina, którą można aby nazwać,,kłirowaniem Peerelu". Justyna Jaworska (ur. 1975) wykłada w Zakładzie Filmu i Kultury Wizualnej w Instytucie Kultury Polskiej UW.

Jej książka Cywilizacja,,Przekroju". Misja obyczajowa w magazynie ilustrowanym (WUW, 2008) została nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii eseju. Autorka pracuje też w piśmie,,Dialog", gdzie redaguje dział dramaturgii polskiej.