Proces (Franz Kafka)

"Kafka pokazał w tej powieści wtargnięcie prawa w życie człowieka, pokazał je niejako in abstracto. Nie uczynił tego mocno na podkładzie rzeczywistego, jednostkowego losu. Nie dowiadujemy się do końca, na czym polegała wina Józefa K., nie poznajemy tej formy prawdy, jaką życie jego miało wypełnić. Kafka daje jedynie atmosferę zetknięcia życia ludzkiego z pozaludzką, najwyższą praw­dą, jego klimat i aurę. Nieprzeciętny czyn artystyczny tej powieści leży w tym, że Kafka znalazł dla tych spraw nie­uchwytnych i niewyrażalnych w języku ludzkim - jak gdyby adekwatną cielesność, jakiś materiał zastępczy, w którym kreuje i wyprowadza aż do najdrobniejszych szcze­gółów strukturę sprawy". (fragment posłowia B. Schulza)