Kultura narcyzmu amerykańskie życie w czasach malejących oczekiwań (Christopher Lasch)

Drugie wydanie jednej z najgłośniejszych książek Christophera Lascha, amerykańskiego historyka i wpływowego intelektualisty lat 70. I 80. XX wieku. Pierwsze amerykańskie wydanie książki ukazało się w 1979 roku i w następnym roku przyniosło autorowi prestiżową nagrodę U.S.

National Book Award. Książka stała się bestsellerem dziennika „New York Times”. Odwołując się do teorii psychoanalitycznych i analizy historycznej, Lasch wyraża zatroskanie stanem społeczeństwa amerykańskiego (polityki, gospodarki i kultury) i ogólniej, cywilizacji zachodniej: „Przyszłość jawi się jako niespokojna i niepewna [a] społeczeństwo burżuazyjne wszędzie zużywa nagromadzony zasób twórczych koncepcji – współczesny świat staje w obliczu przyszłości pozbawionej nadziei”.

Lasch dostrzega powszechny sprzeciw wobec polityki postrzeganej jako organizowany spektakl, zauważa pierwsze próby samoorganizacji obywateli w lokalnych wspólnotach w celu obrony swych praw wobec organów państwa i korporacji.

Dotychczasowy kult liberalizmu utożsamianego z indywidualizmem doprowadził do powstania osobowości narcystycznej oznaczającej niepohamowaną pogoń za szczęściem, chorobliwe skupienie na własnym „ja”. Narcyz żyje dniem codziennym a jednocześnie odczuwa stałe niezaspokojenie pragnień.

Lasch uważa, iż współczesny człowiek, zdany na ekspertów, stracił zdolność do odwoływania się do własnego doświadczenia, do samodzielnego określania własnych potrzeb, co powoduje niemożność ich zaspokojenia.

Wyparcie się przeszłości prowadzi do rozpaczy, kryzys kulturowy wynika z deprecjacji przeszłości – diagnozy i analizy Lascha odnoszą się przede wszystkim do określonego w historii czasu z życia społeczeństwa amerykańskiego, niemniej zaskakują przenikliwością i zaangażowaniem autora aktualnością.

Co więcej, wydaje się, iż po upływie tylu lat od jej pierwszego amerykańskiego wydania (w Polsce w 2015 roku) książka nic nie straciła na swej aktualności, równocześnie w odniesieniu do zjawisk charakterystycznych dla społeczeństwa amerykańskiego, jak i – aktualnie - polskiego.

Drugie polskie wydanie pokazuje się na podstawie amerykańskiego wydania z 2018 roku, które zostało poprzedzone wstępem E.J. Dionne’a juniora, w którym pisze on m.in.: „Lasch ubolewa nad upadkiem prawdy, pogłębiającą się różnicą pomiędzy elitami i mniej uprzywilejowanymi grupami, a także trudnościami, z jakimi zmaga się amerykańska rodzina.

Przestrzega przed społecznymi i psychologicznymi kosztami utraty kontroli nad warunkami pracy poprzez amerykańskiego robotnika. Wyjaśnia na dodatek wzrost »wszechobecnego braku zaufania do ludzi będących u władzy« […] i ubolewa nad przemianą polityki z »narzędzia zmiany w sferze społecznej w narzędzie samorealizacji«.

Lasch zwraca też uwagę na paradoks zdominowania »amerykańskiego społeczeństwa poprzez korporacyjne elity szerzące egalitarną ideologię«. Trudno byłoby dzisiaj znaleźć ulepszone określenie opisujące czasy Trumpa.

[…] Lasch, historyk i krytyczny myśliciel, na pewno oburzyłby się, gdybyśmy próbowali przenieść jego analizy do naszych czasów w celu sformułowania opinii na temat solidnego polityka lub okoliczności, których nie miał okazji poznać.

jednak lektura »Kultury narcyzmu« wzmaga naszą potrzebę usłyszenia tego przenikliwego i zdecydowanie niekonwencjonalnego myśliciela, który objaśniłby niejednokrotnie niezrozumiałą rzeczywistość”.