Faszystowski trzon radykalnego nacjonalizmu ukraińskiego (Grzegorz Rossoliński-Liebe)

Faszyzm pojawił się po pierwszej wojnie światowej. Nazwę zaczerpnął od pierwszych jego promotorów – faszystów włoskich. Jego zwolennicy rozumieli przemoc jako narzędzie do osiągnięcia własnych celów politycznych, a wojnę traktowali jako konieczność.

Faszyzm miał od samego początku charakter transnarodowy. Powstawał i był rozpowszechniany przez organizacje i partie działające zarówno w państwach narodowych, jak i w społecznościach bezpaństwowych. Autor tego zwięzłego studium wyjaśnia, jak ukraińscy nacjonaliści zareagowali na pojawienie się faszyzmu w Europie i jak sami zaczęli wytwarzać własną formę tego ruchu.

Koncentrując się na takich zagadnieniach, jak ideologia, przemoc, rasizm, religia, antysemityzm i rytuały, studium przedstawia, jaką rolę faszyzm odgrywał w działalności Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i jak oddziaływał na działalność Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Studium to jest tłumaczeniem książki The Fascist Kernel of Ukrainian Genocidal Nationalism, wydanej w 2015 r. W ramach serii „The Carl Beck Papers" poświęconej historii Europy Wschodniej. Przygotowując do publikacji polski przekład tego eseju, natknąłem się na dwa ważkie i powiązane ze sobą zjawiska.

Po pierwsze, zauważyłem, że badania nad dwudziestowieczną historią Ukrainy w Polsce są z reguły oderwane od badań nad faszyzmem i Holokaustem. Z tego względu pomijają one tworzenie ukraińskiego faszyzmu przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów, a także innych ukraińskich polityków oraz ich progresywnanie podczas Zagłady.

Jest to uwarunkowane pomiędzy innymi tym, że w Polsce badania nad Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińską Powstańczą Armią koncentrowały się w dużej mierze na konflikcie polsko-ukraińskim, a także czystce etnicznej na Wołyniu i w Galicji Wschodniej.

Po drugie, dostrzegłem, iż podejmowane na Ukrainie badania nad „integralnym nacjonalizmem" są oderwane od badań nad drugą wojną światową, Holokaustem i przemocą. Z tego powodu wpływ transnarodowego faszyzmu na działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz tworzenie ukraińskiego faszyzmu ogólnie nie są znane, podobnie jak zachowanie ukraińskich nacjonalistów w trakcie zagłady Żydów.

Faszyzm w kontekście ukraińskiej historii równocześnie w Polsce, jak i na Ukrainie jest rozumiany w głównej mierze jako obelga, a nie jako problem badawczy. Prezentowane studium ma za zadanie ten stan wiedzy zmienić.

Grzegorz Rossoliński-Liebe ma rzadką umiejętność syntetycznej analizy drażliwych i bolesnych tematów. Wyciąga i prześwietla także wątki, które wielu żeby pomijało. Niektóre podjęte zagadnienia jeszcze długo pozostaną zapewne sporne, ale bez takich pozycji jak ta debata historyczna byłaby niemożliwa.

— Grzegorz Krzywiec Ta korzystnie udokumentowana książka porusza zagadnienie więzów pomiędzy Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów a faszystowskimi ruchami w międzywojennej Europie. To obowiązkowa lektura dla wszelkich zainteresowanych dwudziestowieczną historią Europy.

— Antony Polonsky Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów i jej zbrojne ramię, Ukraińska Powstańcza Armia, są gloryfikowane na Ukrainie jako narodowi bohaterowie. Czym jednak były te organizacje z naukowego punktu widzenia? Grzegorz Rossoliński-Liebe przekonująco ukazuje, iż OUN postrzegała samą siebie jak organizację należącą do tej samej grupy ruchów co włoscy faszyści i niemieccy narodowi nacjonaliści.

— John-Paul Himka To studium ukazuje, jak najpierw włoski faszyzm, a później niemiecki narodowy socjalizm oddziaływały na radykalny ukraiński nacjonalizm, w głównej mierze Organizację Ukraińskich Nacjonalistów, i jak ta organizacja próbowała stworzyć własną ukraińską formę faszyzmu.

— Arnd Bauerkämper W tym interesująco napisanym eseju Grzegorz Rossoliński-Liebe naświetla, jak Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów próbowała stworzyć etnicznie jednorodne państwo rodzaju faszystowskiego. Żeby to osiągnąć, ukraińscy nacjonaliści mordowali w głównej mierze Żydów i Polaków.

Dokonywali tego jako członkowie OUN, Ukraińskiej Powstańczej Armii albo służąc w ukraińskiej policji dowodzonej poprzez Niemców. — Omer Bartov dr Grzegorz Rossoliński-Liebe pracuje jako historyk na Freie Universität Berlin.

Jest autorem pierwszej naukowej biografii Stepana Bandery, kilkunastu artykułów poświęconych zagładzie Żydów, faszyzmowi i drugiej wojnie światowej, a także współredaktorem zbioru studiów Fascism without Borders.

Transnational Connections and Cooperation between Movements and Regimes in Europe from 1918 to 1945.