Rokosz sandomierski 1606-1609. rzeczpospolita na politycznym rozdrożu (Agnieszka Pawłowska-Kubik)

Publikacja jest pierwszą pełną monografią rokoszu sandomierskiego − konfliktu w latach 1606−1609 pomiędzy Zygmuntem III Wazą a częścią szlachty opozycyjnie nastawionej wobec króla i prowadzonej przez niego polityki.

Pogłębiona i oparta na szerokiej bazie źródłowej analiza tego wydarzenia jest nad wyraz znaczna, ponieważ w historiografii pojawiło się dużo mitów dotyczących wojny domowej. Rokosz był największym szlacheckim ruchem w XVII wieku i jednym z ważniejszych wystąpień szlacheckich w dziejach I Rzeczypospolitej.

równocześnie, jak podkreślają historycy, był jedną z ostatnich prób emancypacji szlachty przeciętnej i czasem pogrzebania planów Zygmunta III, dotyczących wzmocnienia poprzez niego władzy. Konflikt, który nie przyniósł zdecydowanego zwycięstwa żadnej ze stron, ujawnił pogłębiający się kryzys egzekwowania prawa w państwie polsko-litewskim i wykazał, iż pozaparlamentarna próba naprawy Rzeczypospolitejnie ma szans na realizację.

Autorka przedstawia przyczyny, analizuje przebieg i skutki trwającej ponad trzy lata burzy politycznej oraz stara się przybliżyć motywy działań przywódców rokoszu i czynniki determinujące eskalację konfliktu.

Prowadzi także rzeczową polemikę z utrwalonymi opiniami i sądami, choćby dotyczącymi cezury w ruchu czy zagrożenia Rzeczypospolitej ze strony Gabriela Batorego w tym okresie.