pokaźna rozprawa naukowa na temat przyczyn krzyżackiego sukcesu w podboju Prus w XIII wieku. Rozdział I: Geneza i ogólna charakterystyka stron konfliktu, czyli o podejściu do nauki historii. Historia jako nauka nomotetyczna i idiograficzna.
Prusowie, czyli o nomotetycznym standardzie. Krzyżacy i krzyżowcy, czyli o idiograficznym fenomenie. Rozdział II: Przebieg podboju Prus w XIII wieku. Preludium i etap I podboju (do roku 1236). Etap II podboju (lata 1237-1255).
Etap III podboju (lata 1255-1274). Etap IV podboju (lata 1274-1295) i jego skutki. Rozdział III: Przyczyny sukcesu podboju Prus leżące po stronie podbijanych. Czynniki geograficzne. Czynniki gospodarcze, demograficzne, psychospołeczne i instytucjonalne.
Uzbrojenie Prusów na tle uzbrojenia krzyżaków i krzyżowców. Rozdrobnienie polityczne Prusów. Postawa pruskiej arystokracji plemiennej wobec najeźdźców. Rozdział IV: Przyczyny sukcesu podboju Prus leżące po stronie podbijających.
Polityczne wsparcie krzyżaków ze strony papiestwa. Propaganda krucjat i ich finansowanie. Aspekt psychospołeczny. Polityczne wsparcie krzyżaków ze strony monarchii europejskich. Militarne wsparcie krzyżaków ze strony krzyżowców.
Postawy i motywacje rycerzy-zakonników, krzyżowców i osadników. Zakończenie, czyli pytania o alternatywę.