Przemoc antyżydowska i wyobrażenia społeczne - (pdf) (Artur Markowski)

Publikacja prezentuje, w jaki sposób stwarzały się społeczne wyobrażenia o pogromach Żydów i uwydatnia wagę pogromu białostockiego 1906 roku w tym kontekście. Jest ona zarazem widocznym głosem w dziedzinie teorii i metodologii badań nad pogromami.

Autor krytycznie ocenia dotychczasowe badania naukowe w tym zakresie i wskazuje, w jakich warunkach były one prowadzone. Dokonuje gruntownej analizy źródeł dotyczących pogromu białostockiego, a równocześnie – na przykładzie Białegostoku – przedstawia zjawiska i pojęcia ogólne, takie jak społeczne uwarunkowania pogromu, jego reperkusje polityczne i psychologiczne oraz waga relacji personalnych w czasie tych tragicznych wydarzeń.

Wskazuje na aktywną rolę wspólnoty żydowskiej w czasie pogromu i na interakcyjność samego zjawiska antyżydowskiej przemocy zbiorowej. Historie pogromów Żydów wciąż wzbudzają gorące dyskusje. Wbrew pozorom stan wiedzy o tych tragicznych wydarzeniach, bez względu na okres, w jakim miały miejsce, jest nadal niewystarczający.

Społeczną wyobraźnię wypełniają obrazy antyżydowskiej przemocy, które posiadają się nijak do wniosków wypływających ze źródeł historycznych. Autor pokazuje, jak doszło do wykształcenia się dominującego w świadomości społecznej schematu opisu pogromu Żydów.

Odkrywa przed czytelnikami kolejne etapy cyklu, który doprowadził do utrwalenia się legendy o tym, iż pogromy były organizowane i przeprowadzane poprzez czynniki w pewien sposób „zewnętrzne" wobec lokalnych wspólnot (poprzez władze, okupantów itp.).

Wyjaśnia, kiedy i z jakich powodów społeczności te oczyszczano z podejrzeń o udział w atakach. Pogrom Żydów w Białymstoku w 1906 roku, przedstawiony w publikacji na podstawie nowych materiałów źródłowych, odegrał w budowaniu tych wyobrażeń zasadniczą rolę.

Historie napisane po tym tragicznym zdarzeniu posłużyły jako schemat z powodzeniem wykorzystywany do opisu innych pogromów, także tych, do których doszło w czasie drugiej wojny światowej i tuż po niej.

********* Anti-Jewish Violence and Social Imagery: The Bialystok Pogrom of 1906 A book about the history of the Białystok pogrom in 1906, and simultaneously an important voice in the field of the theory and methodology of research on pogroms.

The author critically evaluates previous research in terms of accepted research paradigms. He thoroughly analyzes sources concerning the Bialystok pogrom, and at the same time, using the example of Bialystok, he shows the general phenomena and vocabulary, including: the city as a pogrom space, pogrom as social interaction, pogrom as conspiracy and revenge, pogrom as a political conflict and finally the effects of pogrom – building a new order.

He also presents a discussion about the definition of ‘pogrom’. ********* Artur Markowski – adiunkt w Zakładzie Historii XIX wieku w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego i historyk w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Zajmuje się historią społeczną XIX wieku, nad wyraz dziejami Żydów w Imperium Rosyjskim i Królestwie Polskim. Autor książki Rodzina i gospodarstwo domowe Żydów suwalskich w pierwszej połowie XIX wieku (2008).

Publikował m.in. W "Przeglądzie Historycznym", "Studiach Judaica", "Polin. Studies in Polish Jewry" i "Gal-Ed".