Kompendium farmakologii (Wydawnictwo Lekarskie PZWL)

Tytuł Kompendium farmakologii Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-5001-1 Rok wydania 2015 Warszawa Wydanie 4 liczba stron 692 Format epub, mobi Spis treści Przedmowa IV 1. Farmakologia ogólna – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Maria Pytlik 1 2. Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 18 2.1. Leki wpływające na przekazywanie bodźców we współczulnym układzie nerwowym 19 2.1.1. Efekty pobudzenia układu współczulnego 19 2.1.2. Transmisja synaptyczna we współczulnym układzie nerwowym 19 2.1.3. Leki pobudzające układ współczulny 22 2.1.3.1. Leki pobudzające receptory α-adrenergiczne 22 2.1.3.2. Leki pobudzające receptory β-adrenergiczne 25 2.1.3.3. Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne 26 2.1.4. Leki hamujące układ współczulny 28 2.1.4.1. Leki blokujące receptory α-adrenergiczne 29 2.1.4.2. Leki blokujące receptory β-adrenergiczne 30 2.1.4.3. Leki blokujące receptory α- i β-adrenergiczne 33 2.1.4.4. Leki hamujące czynność presynaptycznych struktur w zakończeniach nerwów współczulnych 34 2.2. Leki wpływające na przekazywanie bodźców w przywspółczulnym układzie nerwowym 36 2.2.1. Efekty pobudzenia układu przywspółczulnego 36 2.2.2. Transmisja synaptyczna w przywspółczulnym układzie nerwowym 36 2.2.3. Leki pobudzające układ przywspółczulny 38 2.2.3.1. Leki pobudzające bezpośrednio receptory cholinergiczne 38 2.2.3.2. Inhibitory acetylocholinoesterazy 39 2.2.4. Leki hamujące układ przywspółczulny 40 2.3. Leki ganglioplegiczne 43 3. Leki przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne – Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 44 3.1. Leki przeciwlękowe 44 3.1.1. Leki użytkowane krótkotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 45 3.1.1.1. Pochodne benzodiazepiny 45 3.1.1.2. Pochodne azaspironu 49 3.1.1.3. Inne leki stosowane krótkotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 51 3.1.2. Leki użytkowane długotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 52 3.2. Leki przeciwpsychotyczne 53 3.2.1. Neuroleptyki o budowie dwupierścieniowej 57 3.2.1.1. Pochodne benzoizoksazolu 57 3.2.1.2. Pochodne indolu 58 3.2.1.3. Pochodne benzoizotiazolu i azapironu 58 3.2.2. Neuroleptyki o budowie trójpierścieniowej 59 3.2.2.1. Pochodne fenotiazyny 59 3.2.2.2. Pochodne tioksantenu 60 3.2.2.3. Pochodne azepiny, oksepiny i tiepiny 60 3.2.3. Neuroleptyki o innej budowie 63 3.2.3.1. Pochodne butyrofenonu 63 3.2.3.2. Pochodne difenylobutyloaminy 64 3.2.3.3. Pochodne benzamidu 64 3.2.3.4. Pochodne piperazyny 65 3.2.4. Cechy kliniczne neuroleptyków charakterystycznych i atypowych 65 3.3. Leki przeciwdepresyjne 67 3.3.1. Leki hamujące wychwyt zwrotny neuroprzekaźników 70 3.3.1.1. Nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego 70 3.3.1.2. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) 74 3.3.1.3. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (SNRI) 76 3.3.2. Leki hamujące wychwyt zwrotny neuroprzekaźników o działaniu receptorowym 77 3.3.2.1. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny blokujące receptory serotoninergiczne 77 3.3.2.2. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny modulujące aktywność receptorów serotoninergicznych 78 3.3.2.3. Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny blokujące receptory noradrenergiczne 78 3.3.3. Leki o działaniu receptorowym 78 3.3.4. Leki o atypowym mechanizmie działania 80 3.3.5. Inhibitory oksydazy monoaminowej (IMAO) 80 3.3.5.1. Nieselektywne inhibitory oksydazy monoaminowej 80 3.3.5.2. Selektywne inhibitory oksydazy monoaminowej 81 3.3.6. Leki normotymiczne 82 4. Leki używane w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i narkolepsji. Środki psychodysleptyczne – Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 83 4.1. Leki wykorzystywane w leczeniu ADHD 83 4.1.1. Pochodne amfetaminy stosowane w leczeniu ADHD 84 4.1.2. Pochodne propyloaminy użytkowane w leczeniu ADHD 84 4.1.3. Leki przeciwdepresyjne wykorzystywane w leczeniu ADHD 85 4.1.4. Leki pobudzające receptory α2-adrenergiczne w śródmózgowiu wykorzystywane w leczeniu ADHD 85 4.1.5. Leki neuroleptyczne użytkowane w leczeniu ADHD 85 4.2. Leki użytkowane w leczeniu narkolepsji 85 4.2.1. Pochodne amfetaminy wykorzystywane w leczeniu narkolepsji 85 4.2.2. Pochodne acetamidu wykorzystywane w leczeniu narkolepsji 85 4.2.3. Leki przeciwdepresyjne wykorzystywane w leczeniu narkolepsji 86 4.3. Środki psychodysleptyczne 86 5. Leki nasenne i uspokajające – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 88 5.1. Leki nasenne 88 5.1.1. Pochodne benzodiazepiny użytkowane w leczeniu bezsenności 88 5.1.2. Pochodne cyklopirolonu wykorzystywane w leczeniu bezsenności 89 5.1.3. Pochodne imidazolopirydyny stosowane w leczeniu bezsenności 89 5.1.4. Pochodne pirazolopirymidyny używane w leczeniu bezsenności 90 5.1.5. Pochodne tiazolu użytkowane w leczeniu bezsenności 90 5.1.6. Pochodne furanu i tryptofanu wykorzystywane w leczeniu bezsenności 91 5.1.7. Leki przeciwdepresyjne użytkowane w leczeniu bezsenności 91 5.2. Leki uspokajające 91 6. Leki przeciwpadaczkowe – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 93 6.1. Leki blokujące kanały sodowe 95 6.2. Leki blokujące kanały wapniowe 97 6.3. Leki aktywujące kanały potasowe 100 6.4. Leki aktywujące neuroprzekaźnictwo GABA-ergiczne 100 6.5. Leki blokujące neuroprzekaźnictwo glutaminergiczne 102 7. Leki wykorzystywane w leczeniu choroby Parkinsona, Huntingtona i Alzheimera, a także otępienia naczyniopochodnego – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 105 7.1. Leki użytkowane w leczeniu choroby Parkinsona 105 7.1.1. Leki pobudzające przekaźnictwo dopaminergiczne 108 7.1.1.1. Lewodopa i inhibitory metabolizmu lewodopy 108 7.1.1.2. Inhibitory monoaminooksydazy typu B 111 7.1.1.3. Leki pobudzające receptory dopaminergiczne 111 7.1.1.4. Leki powiększające uwalnianie dopaminy 113 7.1.2. Leki hamujące przekaźnictwo cholinergiczne 113 7.2. Leki używane w leczeniu choroby Huntingtona 114 7.3. Leki stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 115 7.3.1. Inhibitory acetylocholinoesterazy wykorzystywane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 116 7.3.2. Inhibitory receptorów NMDA stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 117 7.4. Leki stosowane w leczeniu otępienia naczyniopochodnego 118 8. Leki przeciwbólowe działające na receptory opioidowe – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 120 8.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe 123 8.1.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe o działaniu agonistycznym 123 8.1.1.1. Fenantrenowe alkaloidy opium i ich półsyntetyczne pochodne 123 8.1.1.2. Syntetyczne leki przeciwbólowe 126 8.1.2. Narkotyczne leki przeciwbólowe o działaniu agonistyczno-antagonistycznym 128 8.2. Leki o antagonistycznym działaniu na receptory opioidowe 129 8.3. Farmakoterapia bólu nowotworowego 130 9. Środki znieczulenia ogólnego – Waldemar Janiec, Ewa Podwińska, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 132 9.1. Anestetyki dożylne 133 9.2. Anestetyki wziewne 134 9.3. Opioidowe leki przeciwbólowe 136 9.4. Środki zwiotczające 136 9.4.1. Środek znoszący działanie niedepolaryzujących środków zwiotczających – sugammadeks 136 9.5. Sen farmakologiczny w urazach mózgu 137 9.6. Środki wykorzystywane do znieczulenia dordzeniowego 138 10. Środki znieczulające miejscowo – Robert Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 139 10.1. Środki znieczulające miejscowo z grupy amidów 139 10.1.1. Mechanizm znieczulającego działania związków amidowych 140 10.1.2. Sposoby znieczulenia miejscowego 140 10.1.3. Działania niechciane 141 10.1.4. Atrybuty i zastosowanie środków znieczulających miejscowo z grupy amidów 141 10.2. Analog ω-konopeptydu – zikonotid 145 10.3. Inne środki znieczulające miejscowo 145 10.4. Kokaina 146 10.5. Środki znieczulające miejscowo o działaniu drażniącym 146 11. Środki zwiotczające mięśnie szkieletowe – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 148 11.1. Środki zwiotczające mięśnie szkieletowe 150 11.1.1. Środki hamujące przekaźnictwo w presynaptycznej części płytki motorycznej 150 11.1.2. Środki blokujące przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe w błonie postsynaptycznej płytki motorycznej 151 11.1.2.1. Niedepolaryzujące środki zwiotczające mięśnie szkieletowe 151 11.1.2.2. Depolaryzujące środki zwiotczające mięśnie 153 11.2. Leki wykorzystywane w stanach spastycznych mięśni 154 11.2.1. Leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych, działające na poziomie ośrodkowego układu nerwowego i rdzenia kręgowego 155 11.2.2. Leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych, działające na poziomie komórki mięśniowej 156 12. Leki wpływające na czynność skurczową macicy w okresie porodu – Waldemar Janiec, Henryk Ireneusz Trzeciak, Joanna Folwarczna 157 12.1. Leki tokolityczne 158 12.1.1. Leki blokujące receptory oksytocyny 158 12.1.1.1. Atosiban 158 12.1.2. Leki pobudzające receptory β2-adrenergiczne 159 12.1.2.1. Ritodryna 159 12.1.2.2. Fenoterol 160 12.1.3. Leki blokujące kanały wapniowe z grupy dihydropirydyny 160 12.1.3.1. Nifedipina 160 12.2. Leki tokotoniczne użytkowane w trakcie porodu 160 12.2.1. Leki stosowane w pierwszym okresie porodu (okresie preindukcji) 160 12.2.1.1. Dinoproston 160 12.2.2. Leki powiększające kurczliwość macicy używane w drugim okresie porodu (okresie indukcji) 161 12.2.2.1. Oksytocyna 161 12.2.2.2. Prostaglandyny 162 12.2.3. Leki wykorzystywane w trzecim okresie porodu 163 12.2.3.1. Oksytocyna 163 12.2.3.2. Karbetocyna 163 12.2.3.3. Metyloergometryna 163 13. Leki moczopędne – Maria Pytlik, Waldemar Janiec, Urszula Cegieła 165 13.1. Wstęp 165 13.2. Podział leków moczopędnych 167 13.2.1. Leki moczopędne działające na kanalik kręty bliższy 167 13.2.2. Pętlowe leki moczopędne 169 13.2.2.1. Pochodne sulfonamidowe 169 13.2.2.2. Pochodne kwasu dichlorofenoksyoctowego 170 13.2.3. Leki moczopędne działające na korowy odcinek kanalika krętego dalszego 170 13.2.3.1. Tiazydy 170 13.2.3.2. Leki moczopędne o działaniu podobnym do tiazydów 174 13.2.4. Leki moczopędne działające na końcowe odcinki kanalików krętych dalszych i kanaliki zbiorcze (oszczędzające potas) 175 13.2.4.1. Leki moczopędne działające antagonistycznie do aldosteronu 175 13.2.4.2. Leki moczopędne blokujące kanały sodowe w końcowych odcinkach kanalików krętych dalszych i w kanalikach zbiorczych 176 13.2.5. Leki moczopędne rozszerzające przesączanie w kłębuszkach nerkowych 176 13.2.5.1. Ksantynowe leki moczopędne 176 13.2.5.2. Roślinne leki moczopędne 177 13.2.6. Osmotyczne leki moczopędne 177 13.3. Leki użytkowane w zaburzeniach wodno-elektrolitowych spowodowanych nieprawidłowym wydzielaniem wazopresyny 178 13.3.1. Akwaretyki stosowane w zespole niewłaściwego wydzielania hormonu antydiuretycznego (zespole SIADH) 178 13.3.2. Leki użytkowane w moczówce prostej 179 13.4. Leki wykorzystywane w zaburzeniach w oddawaniu moczu 180 13.4.1. Leki wykorzystywane w utrudnionym oddawaniu moczu z powodu rozrostu gruczołu krokowego (prostaty) 180 13.4.2. Leki używane w nietrzymaniu moczu 181 14. Leki wpływające na naczynia krwionośne – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 183 14.1. Leki użytkowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 183 14.1.1. Leki moczopędne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 185 14.1.2. Leki β-adrenolityczne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 185 14.1.3. Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE-I) 187 14.1.4. Antagoniści receptora angiotensynowego ATl (sartany) 191 14.1.5. Leki blokujące kanały wapniowe 197 14.1.5.1. Kanały wapniowe zależne od potencjału błonowego 197 14.1.5.2. Podział leków blokujących kanały wapniowe 197 14.1.5.3. Leki wybiórczo blokujące kanały wapniowe typu L 197 14.1.5.4. Leki blokujące niewybiórczo powolne kanały wapniowe 201 14.1.6. Inhibitory reniny 202 14.1.7. Leki o ośrodkowym działaniu hipotensyjnym 202 14.1.7.1. Leki pobudzające receptory α2-adrenergiczne 202 14.1.7.2. Leki hipotensyjne pobudzające receptory imidazolowe w ośrodkowym układzie nerwowym 203 14.1.7.3. Metyldopa 203 14.1.7.4. Rezerpina 204 14.1.8. Leki hipotensyjne działające przez blokowanie receptorów α1-adrenergicznych 204 14.1.9. Leki zwiększające naczynia krwionośne w wyniku bezpośredniego wpływu na mięśnie gładkie 205 14.1.9.1. Pochodne hydrazynoftalazyny 205 14.1.9.2. Nitroprusydek sodu 206 14.1.9.3. Fenoldopam 206 14.1.10. Leki hipotensyjne otwierające kanały potasowe 206 14.1.11. Inne leki hipotensyjne 208 14.1.11.1. Postępowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego 208 14.1.11.2. Leczenie hipotensyjne doraźne ze wskazań nagłych 208 14.2. Leki użytkowane w zaburzeniach ukrwienia obwodowego 209 14.2.1. Analogi prostacykliny 210 14.2.2. Analogi prostaglandyn 210 14.2.3. Metyloksantyny 210 14.2.4. Inne leki stosowane w zaburzeniach ukrwienia obwodowego 211 14.3. Leki użytkowane w zaburzeniach krążenia mózgowego 211 14.3.1. Leki udoskonalające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego poprzez blokowanie receptorów α-adrenergicznych 212 14.3.2. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez blokowanie działania serotoniny 212 14.3.3. Leki ulepszające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego poprzez niewybiórcze blokowanie kanałów wapniowych 212 14.3.4. Leki udoskonalające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego poprzez rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych 213 14.4. Leki używane w zaburzeniach erekcji 213 14.5. Leki wykorzystywane w leczeniu migreny 215 14.5.1. Leki użytkowane w ostrym napadzie migreny 215 14.5.2. Leki stosowane w profilaktyce migreny 217 14.6. Leki wykorzystywane w chorobach naczyń żylnych 217 14.7. Leki wykorzystywane w obrzęku naczynioruchowym 218 14.7.1. Inhibitor esterazy C1 (C1-INH) 218 14.7.2. Leki blokujące receptor bradykininy rodzaju B2 219 14.7.3. Leki blokujące działanie kalikreiny 219 15. Leki przeciwarytmiczne – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 220 15.1. Wstęp 220 15.1.1. Przebieg pobudzenia w układzie bodźcotwórczo-przewodzącym serca 221 15.1.2. Przebieg potencjału czynnościowego w komórkach mięśnia komór 222 15.1.3. Rola jonów Ca2+ w skurczu mięśnia sercowego 222 15.1.4. Zaburzenia rytmu serca 223 15.2. Leki przeciwarytmiczne grupy I – blokujące kanał sodowy 224 15.2.1. Leki przeciwarytmiczne grupy IA 225 15.2.2. Leki przeciwarytmiczne grupy IB 225 15.2.3. Leki przeciwarytmiczne grupy IC 226 15.3. Leki przeciwarytmiczne blokujące receptory adrenergiczne β (grupa II) 227 15.3.1. Działania niepożądane leków przeciwarytmicznych grupy II 228 15.4. Leki przeciwarytmiczne blokujące kanały potasowe (grupa III) 229 15.4.1. Kanały potasowe w sercu 229 15.4.2. Leki blokujące kanały potasowe w sercu 229 15.5. Leki przeciwarytmiczne blokujące kanały wapniowe (grupa IV) 230 15.6. Inne leki wykorzystywane w leczeniu zaburzeń rytmu serca 232 16. Leki użytkowane w niewydolności mięśnia sercowego – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 234 16.1. Wstęp 234 16.2. Leczenie przewlekłej niewydolności serca 234 16.3. Podstawowe grupy leków stosowanych w leczeniu niewydolności serca 235 16.3.1. Inhibitory konwertazy angiotensyny 235 16.3.2. Leki blokujące receptor AT1 angiotensyny II używane w niewydolności mięśnia sercowego 236 16.3.3. Leki moczopędne użytkowane w niewydolności mięśnia sercowego 236 16.3.4. Leki blokujące receptory β-adrenergiczne stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 237 16.3.5. Antagoniści aldosteronu użytkowani w niewydolności mięśnia sercowego 237 16.4. Leki zwiększające kurczliwość mięśnia sercowego (działające dodatnio inotropowo) 237 16.4.1. Glikozydy nasercowe 237 16.4.2. Inne leki powiększające kurczliwość mięśnia sercowego 239 16.5. Przedsionkowe peptydy natriuretyczne 239 16.6. Leki kardioprotekcyjne (zasłaniające mięsień sercowy) 240 17. Leki zwiększające przepływ wieńcowy – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 241 17.1. Wstęp 241 17.2. Azotany i azotyny 242 17.3. Zastosowanie leków β-adrenolitycznych w chorobie wieńcowej 244 17.4. Użycie leków blokujących kanały wapniowe w chorobie wieńcowej 245 17.4.1. Leki wybiórczo blokujące kanały wapniowe typu L stosowane w chorobie wieńcowej 245 17.4.2. Leki niewybiórczo blokujące kanały wapniowe używane w chorobie wieńcowej 245 17.5. Inne leki używane w chorobie niedokrwiennej serca 246 17.5.1. Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę 246 17.5.2. Leki osłaniające komórki mięśnia sercowego 246 17.5.3. Leki otwierające kanały potasowe zależne od ATP (KATP) w sercu 247 17.5.4. Leki selektywnie hamujące prąd rozrusznikowy 247 18. Leki użytkowane we wstrząsie – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 249 18.1. Wstęp 249 18.2. Progresywnanie we wstrząsie 249 19. Leki wpływające na procesy krzepnięcia krwi i fibrynolizy – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska, Leszek Śliwiński 251 19.1. Leki hamujące krzepliwość krwi (antykoagulanty) 252 19.1.1. Leki przeciwpłytkowe 252 19.1.1.1. Leki hamujące aktywność cyklooksygenazy w płytkach krwi 253 19.1.1.2. Leki hamujące aktywację płytek krwi przez ADP 253 19.1.1.3. Leki hamujące agregację płytek krwi przez cAMP 255 19.1.1.4. Leki hamujące aktywację płytek krwi poprzez trombinę 256 19.1.1.5. Leki blokujące receptory płytkowe GP IIb/IIIa 256 19.1.1.6. Leki hamujące wytwarzanie płytek krwi 257 19.1.2. Leki hamujące aktywność trombiny 258 19.1.2.1. Bezpośrednie inhibitory trombiny 258 19.1.2.2. Pośrednie inhibitory trombiny 259 19.1.3. Inhibitory czynnika Xa 260 19.1.3.1. Inhibitory czynnika Xa działające poprzez antytrombinę 260 19.1.3.2. Wybiórcze inhibitory czynnika Xa 261 19.1.4. Aktywne białko C 262 19.1.5. Antagoniści witaminy K 262 19.1.6. Leki defibrynujące 263 19.1.7. Środki hamujące krzepnięcie krwi stosowane in vitro 263 19.2. Leki zwiększające fibrynolizę (fibrynolityczne/trombolityczne) 264 19.2.1. Leki fibrynolityczne I generacji 264 19.2.2. Leki fibrynolityczne II generacji 265 19.2.3. Leki fibrynolityczne III generacji 265 19.3. Leki zwiększające krzepliwość krwi 266 19.3.1. Środki użytkowane w niedoborach czynników krzepnięcia krwi 266 19.3.1.1. Środki wykorzystywane w pierwotnym niedoborze czynników krzepnięcia krwi 266 19.3.1.2. Środki wykorzystywane we wtórnym niedoborze czynników krzepnięcia krwi 269 19.3.2. Leki używane w niedoborach płytek krwi 269 19.3.3. Środki zwiększające krzepliwość krwi do wykorzystywania miejscowego 270 19.4. Leki hamujące fibrynolizę 270 20. Leki wpływające na układ krwiotwórczy – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska, Leszek Śliwiński 272 20.1. Rekombinowane czynniki pobudzające wzrost kolonii komórek układu krwiotwórczego 272 20.1.1. Rekombinowane czynniki pobudzające wytwarzanie i dojrzewanie erytrocytów 272 20.1.2. Rekombinowane czynniki pobudzające wytwarzanie i dojrzewanie komórek układu granulocytów i/lub makrofagów 275 20.1.3. Rekombinowane czynniki pobudzające wzrost megakariocytów 277 20.2. Leki stosowane w niedokrwistościach niedoborowych 277 20.2.1. Leki wykorzystywane w niedokrwistościach z niedoboru żelaza 277 20.2.2. Leki wykorzystywane w niedokrwistościach megaloblastycznych 278 20.2.2.1. Witamina B12 279 20.2.2.2. Kwas foliowy 280 20.3. Inne leki wpływające na układ krwiotwórczy 280 20.3.1. Leki służące do pozyskiwania komórek macierzystych przy przeszczepach szpiku 280 21. Leki wpływające na układ oddechowy – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 281 21.1. Leki przeciwkaszlowe 281 21.1.1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym 281 21.1.1.1. Leki przeciwkaszlowe opioidowe 281 21.1.1.2. Leki przeciwkaszlowe nieopioidowe działające ośrodkowo 283 21.1.2. Leki przeciwkaszlowe działające obwodowo 283 21.2. Leki wykrztuśne 283 21.2.1. Leki wykrztuśne o drażniącym mechanizmie działania 284 21.2.1.1. Leki działające wykrztuśnie poprzez drażnienie błony śluzowej oskrzeli 284 21.2.1.2. Leki działające wykrztuśnie poprzez drażnienie błony śluzowej układu pokarmowego 285 21.2.2. Solne środki wykrztuśne 285 21.2.3. Leki o działaniu mukolitycznym 286 21.2.4. Detergenty 287 21.3. Leki używane w leczeniu nadciśnienia w krążeniu płucnym 287 21.3.1. Pochodne prostacykliny 287 21.3.2. Inhibitory fosfodiesterazy 5 288 21.3.3. Leki blokujące receptory endoteliny 288 21.3.4. Stymulatory rozpuszczalnej cyklazy guanylanowej (sGC) 289 21.4. Inne leki stosowane w schorzeniach układu oddechowego 290 22. Leki stosowane w leczeniu dychawicy oskrzelowej (astmy), przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i idiopatycznego włóknienia płuc – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 291 22.1. Leki użytkowane w leczeniu astmy 291 22.1.1. Glikokortykosteroidy używane w postaci wziewnej 292 22.1.2. Leki pobudzające receptory β2-adrenergiczne stosowane w dychawicy oskrzelowej 295 22.1.3. Leki w postaci wziewnej zawierające glikokortykosteroidy oraz β2-adrenomimetyki użytkowane w leczeniu astmy 297 22.1.4. Kromony – kromoglikan disodowy i nedokromil sodu 298 22.1.5. Antagoniści receptora leukotrienów i inhibitory syntezy leukotrienów użytkowane w leczeniu astmy oskrzelowej 298 22.1.6. Teofilina o przedłużonym działaniu podawana doustnie 300 22.1.7. Przeciwciała anty IgE 300 22.2. Leki użytkowane w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) 301 22.2.1. Leki β2-adrenomimetyczne używane w leczeniu POChP 302 22.2.1.1. β2-adrenomimetyki niedługo działające 302 22.2.1.2. β2-adrenomimetyki długo działające 302 22.2.2. Leki cholinolityczne stosowane w POChP 303 22.2.2.1. Leki cholinolityczne krótko działające 303 22.2.2.2. Leki cholinolityczne długo działające 304 22.2.3. Leki złożone, zawierające w jednym inhalatorze β2-adrenomimetyk i lek przeciwcholinergiczny 305 22.2.4. Teofilina w postaci o przedłużonym uwalnianiu 306 22.2.5. Glikokortykosteroidy w postaci wziewnej stosowane w leczeniu POChP 306 22.2.6. Leki w postaci wziewnej zawierające glikokortykosteroidy oraz β2-adrenomimetyki 307 22.2.7. Glikokortykosteroidy podawane doustnie 307 22.2.8. Selektywne inhibitory fosfodiesterazy 4 (PDE4) 307 22.3. Leki używane w leczeniu idiopatycznego włóknienia płuc 307 23. Histamina i leki przeciwhistaminowe – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 309 23.1. Histamina 309 23.2. Leki przeciwhistaminowe 311 23.2.1. Leki przeciwhistaminowe I generacji 311 23.2.2. Leki przeciwhistaminowe II generacji 314 23.3. Leki hamujące degranulację komórek tucznych 316 24. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwreumatyczne, a także leki wykorzystywane w fibromialgii, okresowych zespołach zależnych od kriopiryny i w miastenii – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 317 24.1. Wstęp 317 24.1.1. Mechanizmy rozwoju stanu zapalnego 317 24.1.2. Mechanizm działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych 318 24.1.3. Wpływ niesteroidowych leków przeciwzapalnych na syntezę prostaglandyn 318 24.1.4. Przeciwagregacyjne działanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych 319 24.1.5. Działania niepożądane niesteroidowych leków przeciwzapalnych 319 24.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 319 24.2.1. Pochodne kwasu salicylowego 320 24.2.2. Pochodne kwasu fenylooctowego 321 24.2.3. Pochodne kwasu fenylopropionowego 322 24.2.4. Pochodne kwasu fenamowego 324 24.2.5. Pochodne kwasu piranokarboksylowego 324 24.2.6. Pirolopirole 324 24.2.7. Indole 325 24.2.8. Pochodne pirazolonu 325 24.2.9. Oksykamy 325 24.2.10. Pochodne naftylobutanonu 326 24.2.11. Chinazolinony 326 24.2.12. Koksiby 327 24.2.13. Inne niesteroidowe leki przeciwzapalne 328 24.3. Leki przeciwreumatyczne 329 24.3.1. Podział leków użytkowanych w reumatoidalnym zapaleniu stawów 329 24.3.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 329 24.3.3. Leki modyfikujące przebieg reumatoidalnego zapalenia stawów 330 24.3.3.1. Sulfasalazyna 330 24.3.3.2. Penicylamina 330 24.3.3.3. Pochodne 4-aminochinoliny 330 24.3.4. Leki hamujące wytwarzanie cytokin 331 24.3.4.1. Glikokortykosteroidy 331 24.3.4.2. Metotreksat 331 24.3.4.3. Leflunomid 331 24.3.5. Leki hamujące działanie cytokin (antycytokiny) 332 24.3.5.1. Leki hamujące działanie czynnika martwicy nowotworów (TNF) 332 24.3.5.2. Leki działające antagonistycznie wobec receptorów interleukiny 1 334 24.3.5.3. Leki działające antagonistycznie wobec receptorów interleukiny 6 334 24.3.5.4. Leki hamujące aktywację cytotoksycznych limfocytów T 335 24.4. Leki przeciwgorączkowe 335 24.4.1. Mechanizmy regulacji temperatury ciała 335 24.4.2. Kwas acetylosalicylowy 336 24.4.3. Pochodne p-aminofenolu 336 24.4.4. Pochodne pirazolonu 337 24.5. Leki stosowane w fibromialgii 338 24.5.1. Milnacipran 338 24.6. Leki stosowane w okresowych zespołach zależnych od kriopiryny 338 24.6.1. Kanakinumab 339 24.6.2. Rilonacept 339 24.7. Leki użytkowane w miastenii 339 24.7.1. Amifampridyna 340 25. Leki wpływające na czynność układu pokarmowego – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 341 25.1. Leki użytkowane w leczeniu choroby wrzodowej 341 25.1.1. Leki ograniczające wytwarzanie kwasu solnego 341 25.1.1.1. Inhibitory pompy protonowej 342 25.1.1.2. Antagoniści receptorów H2 344 25.1.1.3. Leki cholinolityczne używane w chorobie wrzodowej 345 25.1.1.4. Analogi prostaglandyn wykorzystywane w chorobie wrzodowej 345 25.1.2. Środki zobojętniające 345 25.1.3. Leki okrywające powierzchnię wrzodu trawiennego 347 25.1.3.1. Koloidalne związki bizmutu 347 25.1.3.2. Sukralfat 347 25.1.4. Leki wykorzystywane do eradykacji Helicobacter pylori 348 25.2. Środki rozszerzające wydzielanie soku żołądkowego lub jego kwaśność 348 25.3. Leki przeciwwymiotne 349 25.3.1. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów H1 350 25.3.2. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów muskarynowych 350 25.3.3. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów serotoninergicznych 5-HT3 350 25.3.4. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów dopaminergicznych D2 351 25.3.5. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów dla substancji P (neurokininy 1) 352 25.3.6. Leki przeciwwymiotne o działaniu agonistycznym w stosunku do receptorów kanabinoidowych CB1 352 25.3.7. Inne leki przeciwwymiotne 353 25.4. Leki prokinetyczne 353 25.5. Leki przeczyszczające 355 25.5.1. Pęczniejące (masowe) leki przeczyszczające 355 25.5.2. Osmotyczne leki przeczyszczające 355 25.5.3. Leki przeczyszczające zmiękczające kał (poślizgowe środki przeczyszczające) 357 25.5.4. Drażniące (kontaktowe, pobudzające perystaltykę) leki przeczyszczające 357 25.5.5. Leki użytkowane w zaparciach wywołanych narkotycznymi lekami przeciwbólowymi 359 25.6. Leki przeciwbiegunkowe 359 25.6.1. Leki łagodzące objawy biegunki 360 25.7. Leki wykorzystywane w zespole jelita drażliwego 361 25.8. Leki wykorzystywane w przewlekłych stanach zapalnych jelit 361 25.9. Leki stosowane w zespole krótkiego jelita 362 25.10. Leki powiększające wydzielanie żółci 363 25.10.1. Leki żółciotwórcze 363 25.10.2. Leki żółciopędne 363 25.11. Leki wykorzystywane do rozpuszczania cholesterolowych kamieni żółciowych 364 25.12. Leki działające spazmolitycznie na przewód pokarmowy 364 25.13. Leki wykorzystywane w uszkodzeniu miąższu wątroby 365 25.14. Leki stosowane w niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki 366 25.15. Leki działające przeciwko wzdęciom przewodu pokarmowego 366 26. Hormony podwzgórza i przysadki – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 368 26.1. Hormony podwzgórza 368 26.2. Analogi hormonów podwzgórza 368 26.2.1. Analogi gonadoliberyny 368 26.2.1.1. Leki hamujące działanie gonadoliberyny 369 26.2.2. Analogi tyreoliberyny 370 26.2.3. Somatostatyna i jej plastikowe analogi 370 26.2.3.1. Analogi somatostatyny 370 26.3. Hormony przysadki 371 26.3.1. Hormon tyreotropowy 371 26.3.2. Hormon adrenokortykotropowy 372 26.3.3. Hormon wzrostu 373 26.3.3.1. Insulinopodobne czynniki wzrostowe IGF-1 i IGF-2 (somatomedyny) 373 26.3.3.2. Leki blokujące receptory hormonu wzrostu (somatotropiny) 374 26.3.4. Prolaktyna 375 26.3.4.1. Leki hamujące wydzielanie prolaktyny 375 26.3.5. Oksytocyna 376 26.3.6. Hormon antydiuretyczny 376 27. Hormony tarczycy i leki używane w chorobach tarczycy – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 378 27.1. Trijodotyronina (T3) i tyroksyna (T4) 378 27.2. Leki stosowane w niedoczynności tarczycy 379 27.3. Leki użytkowane w leczeniu nadczynności tarczycy 379 27.3.1. Inhibitory wychwytu jodu 380 27.3.2. Pochodne tiouracylu 380 27.3.3. Pochodne tioimidazolu 380 27.4. Preparaty jodu wykorzystywane w chorobach tarczycy 381 28. Hormony kory nadnerczy – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 382 28.1. Receptory dla hormonów kory nadnerczy 382 28.2. Mineralokortykosteroidy 383 28.3. Glikokortykosteroidy 384 28.4. Nadnerczowe hormony płciowe 388 28.5. Leki hamujące syntezę i działanie hormonów kory nadnerczy 388 28.5.1. Leki hamujące syntezę hormonów kory nadnerczy 388 28.5.2. Leki hamujące działanie hormonów kory nadnerczy 389 29. Gonadotropiny i hormony płciowe – Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 390 29.1. Gonadotropiny 390 29.1.1 Gonadotropina FSH 390 29.1.2. Gonadotropina LH 391 29.1.3. Leki wykazujące działanie gonadotropin FSH i LH 392 29.1.4. Leki hamujące wydzielanie gonadotropin w przysadce 393 29.2. Damskie hormony płciowe 393 29.2.1. Estrogeny 393 29.2.1.1. Estrogeny naturalne 393 29.2.1.2. Estrogeny syntetyczne 395 29.2.1.3. Leki hamujące działanie estrogenów 396 29.2.2. Progesteron i gestageny 397 29.2.2.1. Progesteron 397 29.2.2.2. Gestageny 398 29.2.2.3. Leki hamujące działanie progesteronu 402 29.2.3. Hormonalne środki antykoncepcyjne 402 29.2.4. Hormonalna terapia zastępcza 404 29.3. Męskie hormony płciowe 405 29.3.1. Testosteron 405 29.3.1.1. Testosteron i estry testosteronu 406 29.3.1.2. Metylowe pochodne testosteronu 406 29.3.2. Leki hamujące działanie androgenów 406 29.3.3. Leki anaboliczne 407 29.4. Leki o łącznym działaniu estrogenowym, gestagenowym i androgenowym 408 30. Hormony trzustki i leki wykorzystywane w leczeniu cukrzycy – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 409 30.1. Leki użytkowane w leczeniu cukrzycy 409 30.2. Insulina 410 30.2.1. Produkty lecznicze insuliny 411 30.2.1.1. Insuliny ludzkie niemodyfikowane 412 30.2.1.2. Insuliny modyfikowane 412 30.2.1.3. Analogi insuliny ludzkiej 413 30.3. Nieinsulinowe leki przeciwcukrzycowe 415 30.3.1. Pochodne biguanidu 416 30.3.2. Glitazony (tiazolidynodiony) 417 30.3.3. Pochodne sulfonylomocznika 418 30.3.3.1. Pochodne sulfonylomocznika I generacji 418 30.3.3.2. Pochodne sulfonylomocznika II generacji 419 30.3.3.3. Pochodne sulfonylomocznika III generacji 419 30.4. Meglitinidy (glinidy) 420 30.4.1. Repaglinid 420 30.4.2. Nateglinid 421 30.5. Analogi inkretyn 421 30.5.1. Liraglutyd 421 30.5.2. Eksenatyd 422 30.5.3. Albiglutyd 422 30.6. Gliptyny (inhibitory dipeptydylopeptydazy 4) 422 30.6.1. Sitagliptyna i wildagliptyna 422 30.6.2. Saksagliptyna, linagliptyna i alogliptyna 423 30.7. Gliminy 423 30.8. Analogi amyliny uzupełniające działanie insuliny 423 30.9. Inhibitory α-glukozydazy 424 30.10. Flozyny (inhibitory kotransportera SGLT-2) 425 30.11. Glukagon 425 31. Leki wpływające na układ kostny – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 427 31.1. Procesy przebudowy kości 427 31.2. Leki wpływające na procesy metaboliczne w kościach 430 31.2.1 Parathormon 430 31.2.1.1. Leki hamujące wydzielanie parathormonu (kalcymimetyki) 431 31.2.2. Kalcytonina 432 31.2.3. Witamina D3 433 31.2.4. Wpływ estrogenów na procesy metaboliczne w układzie kostnym 435 31.2.4.1. Selektywne modulatory receptorów estrogenowych w leczeniu osteoporozy 436 31.2.5. Bisfosfoniany 436 31.2.6. Leki hamujące działanie RANKL 440 31.2.7. Ranelinian strontu 440 31.2.8. Fluorek sodu 441 31.2.9 Białka morfogenetyczne kości 442 31.2.10. Sole wapnia 442 32. Leki wpływające na przemianę materii – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 445 32.1. Witaminy 445 32.1.1. Witamina A 445 32.1.1.1. β-Karoten 446 32.1.1.2. Retinoidy 447 32.1.2. Witamina D 447 32.1.3. Witamina E 447 32.1.4. Witaminy K 448 32.1.5. Witamina F (wielonienasycone kwasy tłuszczowe) 449 32.1.6. Witamina B1 449 32.1.7. Witamina B2 450 32.1.8. Kwas pantotenowy 450 32.1.9. Witamina B6 451 32.1.10. Witamina B12 451 32.1.11. Witamina C 451 32.1.12. Witamina P 452 32.1.13. Witamina PP 452 32.1.14. Witamina H 453 32.1.15. Kwas foliowy 453 32.1.16. Leczenie wielowitaminowe 454 32.2. Leki wpływające na przemianę puryn 454 32.2.1. Leki przerywające napady dny 454 32.2.2. Leki hamujące wytwarzanie kwasu moczowego 455 32.2.3. Leki powiększające wydalanie kwasu moczowego z moczem 456 32.2.4. Leki powodujące rozkład kwasu moczowego 456 32.3. Leki wpływające na przemianę lipidów 456 32.3.1. Leki o działaniu hipolipemicznym 458 32.3.1.1. Leki wiążące kwasy żółciowe (sekwestranty kwasów żółciowych) 458 32.3.1.2. Kwas nikotynowy i jego pochodne 459 32.3.1.3. Statyny (inhibitory reduktazy hydroksymetyloglutarylo-CoA) 459 32.3.1.4. Pochodne kwasu fibrynowego 461 32.3.1.5. Inne leki o działaniu hipolipemicznym 461 32.4. Leki użytkowane w genetycznie uwarunkowanych niedoborach enzymów 463 32.4.1. Leki używane w leczeniu choroby Gauchera 463 32.4.2. Leki stosowane w leczeniu choroby Fabry’ego 464 32.4.3. Leki użytkowane w chorobie Pompego 465 32.4.4. Leki użytkowane w leczeniu mukopolisacharydoz 465 32.4.4.1. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy rodzaju I (obejmującej zespoły: Hurler, Sheiego i Sheiego–Hurler) 465 32.4.4.2. Leki używane w leczeniu mukopolisacharydozy rodzaju II 466 32.4.4.3. Leki używane w leczeniu mukopolisacharydozy rodzaju IV (MPS IV) 466 32.4.4.4. Leki użytkowane w leczeniu mukopolisacharydozy rodzaju VI 466 32.4.5. Leki użytkowane w leczeniu choroby Wilsona 467 32.4.6. Leki użytkowane w leczeniu tyrozynemii 467 32.4.7. Leki używane w leczeniu fenyloketonurii 468 32.4.8. Leki stosowane w leczeniu homocystynurii 469 32.4.9. Leki używane w niedoborze karnityny 469 32.4.10. Leki używane w leczeniu porfirii 469 32.4.11. Leki stosowane w leczeniu hiperamonemii 469 33. Leki układu immunologicznego (leki immunotropowe) – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 471 33.1. Immunoglobuliny 472 33.1.1. Immunoglobuliny klasy A (IgA) 473 33.1.2. Immunoglobuliny klasy D (IgD) 473 33.1.3. Immunoglobuliny klasy E (IgE) 473 33.1.4. Immunoglobuliny klasy G (IgG) 473 33.1.5. Immunoglobuliny klasy M (IgM) 473 33.1.6. Skład immunoglobulin we krwi 474 33.1.7. Produkty lecznicze immunoglobulin 474 33.1.7.1. Immunoglobuliny nieswoiste 474 33.1.7.2. Immunoglobuliny swoiste skierowane przeciwko określonemu antygenowi 475 33.1.7.3. Ascetycznice immunizujące zawierające zwierzęce immunoglobuliny przeciwko określonym toksynom 475 33.1.7.4. Przeciwciała monoklonalne 475 33.2. Cytokiny 479 33.2.1. Interleukiny 479 33.2.1.1. Interleukina 2 (IL-2) 479 33.2.2. Interferony 481 33.2.2.1. Interferony α i β 482 33.2.2.2. Interferony γ 484 33.3. Leki immunosupresyjne 484 33.3.1. Procesy immunologiczne warunkujące odrzucanie przeszczepu 484 33.3.2. Glikokortykosteroidy 486 33.3.3. Cyklosporyna 487 33.3.4. Związki makrolidowe o działaniu immunosupresyjnym 487 33.3.5. Cytostatyki używane jako leki immunosupresyjne 489 33.3.6. Inne leki immunosupresyjne 490 33.3.7. Przeciwciała monoklonalne użytkowane do hamowania odrzucania przeszczepu, a także wykorzystywane w leczeniu chorób autoimmunologicznych 491 33.3.8. Leki immunotropowe użytkowane w leczeniu stwardnienia rozsianego 493 33.4. Szczepionki 496 33.5. Środki stosowane do immunomodulacji 504 33.5.1. Związki otrzymywane plastikowie (nieswoiste immunostymulatory plastikowe) 504 33.5.2. Preparaty pochodzenia roślinnego użytkowane do immunomodulacji 504 34. Leki wykorzystywane w leczeniu nowotworów – Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 505 34.1. Leki cytostatyczne 505 34.1.1. Leki alkilujące 508 34.1.1.1. Pochodne iperytu azotowego 509 34.1.1.2. Pochodne nitrozomocznika 509 34.1.1.3. Estry kwasu sulfonowego 510 34.1.1.4. Triazeny 510 34.1.1.5. Nieorganiczne kompleksy platyny 511 34.1.2. Antybiotyki przeciwnowotworowe 512 34.1.3. Pochodne kamptotecyny 514 34.1.4. Lignany 515 34.1.5. Antymetabolity 515 34.1.5.1. Antymetabolity puryn 516 34.1.5.2. Antymetabolity pirymidyn 517 34.1.5.3. Antyfoliany 519 34.1.6. Hydroksykarbamid 520 34.1.7. Alkaloidy 520 34.1.8. Taksany 521 34.1.9. Epotilony 522 34.1.10. Halichondryny 522 34.1.11. Enzymy 523 34.2. Inhibitory kinaz tyrozynowych 523 34.2.1. Inhibitory kinaz tyrozynowych ABL-BCR, PDGFR i c-KIT 525 34.2.2. Inhibitory kinaz ABL-BCR i SRC 525 34.2.3. Inhibitory kinaz VEGFR, PDGFR i c-KIT 526 34.2.4. Inhibitory kinaz VEGFR, EGFR i RET 526 34.2.5. Inhibitory kinazy ALK 527 34.2.6. Inhibitory kinazy BRAF 527 34.2.7. Inhibitory kinazy BTK 527 34.2.8. Inhibitory kinazy EGFR 528 34.2.9. Inhibitory kinaz JAK 528 34.2.10. Inhibitory kinazy c-KIT 528 34.2.11. Inhibitory kinazy VEGFR 529 34.3. Przeciwciała monoklonalne 529 34.3.1. Przeciwciała monoklonalne nieskoniugowane 529 34.3.2. Przeciwciała monoklonalne skoniugowane 532 34.4. Leki hormonalne 533 34.4.1. Terapia hormonalna raka sutka u pań 534 34.4.1.1. Analogi gonadoliberyny 535 34.4.1.2. Inhibitory aromatazy 535 34.4.1.3. Selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERM) 536 34.4.2. Terapia hormonalna raka gruczołu krokowego 536 34.4.2.1. Inhibitor biosyntezy androgenów 537 34.4.2.2. Analogi gonadoliberyny 537 34.4.2.3. Antagoniści gonadoliberyny 537 34.4.2.4. Estrogeny używane w leczeniu raka gruczołu krokowego 537 34.4.2.5. Antyandrogeny 538 34.5. Inne leki stosowane w leczeniu nowotworów 538 34.5.1. Inhibitory proteasomu 539 34.5.2. Inhibitory deacetylaz histonów 539 34.5.3. Inhibitory kinazy serynowo-treoninowej m-TOR 540 34.5.4. Inhibitory szlaku sygnałowego Hedgehog 540 34.5.5. Inhibitory polimerazy poli-ADP-rybozy 541 34.5.6. Agoniści receptorów retinoidowych 542 34.5.7. Białka fuzyjne 542 34.5.8. Leki modyfikujące wytwarzanie cytokin 543 34.5.9. Terapeutyczne produkty radiofarmaceutyczne 544 35. Leki użytkowane w zakażeniach i chorobach inwazyjnych – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska, Leszek Śliwiński 546 35.1. Leki używane w zakażeniach bakteryjnych 547 35.1.1. Antybiotyki hamujące syntezę ściany komórkowej bakterii 547 35.1.1.1. Antybiotyki β-laktamowe 547 35.1.1.2. Antybiotyki glikopeptydowe, glikolipopeptydowe i glikolipodepsypeptydowe 559 35.1.1.3. Antybiotyki peptydowe: amfomycyna i bacytracyna 560 35.1.1.4. Fosfomycyna 561 35.1.1.5 Cykloseryna 561 35.1.2. Antybiotyki uszkadzające błony cytoplazmatyczne bakterii 561 35.1.2.1. Polimyksyny 561 35.1.2.2. Antybiotyki peptydowe: gramicydyna i tyrotrycyna 562 35.1.2.3. Antybiotyki polienowe 562 35.1.2.4. Daptomycyna 562 35.1.3. Antybiotyki hamujące biosyntezę białek bakteryjnych 562 35.1.3.1. Rifamycyny 563 35.1.3.2. Antybiotyki aminoglikozydowe 564 35.1.3.3. Tetracykliny 566 35.1.3.4. Chloramfenikol 568 35.1.3.5. Makrolidy 569 35.1.3.6. Ketolidy 571 35.1.3.7. Linkozamidy 571 35.1.3.8. Streptograminy 572 35.1.3.9. Fusydany 573 35.1.3.10. Pleuromutyliny 573 35.1.3.11. Mupirocyna 573 35.1.4. Plastikowe leki przeciwbakteryjne 574 35.1.4.1. Sulfonamidy i ich połączenia 574 35.1.4.2. Chinolony i fluorochinolony 575 35.1.4.3. Pochodne oksazolidynonu 577 35.1.4.4. Inne leki chemioterapeutyczne 577 35.2. Leki używane w zakażeniach Mycobacterium 578 35.2.1. Leki przeciwgruźlicze 579 35.2.2. Leki przeciwtrądowe 582 35.3. Leki użytkowane w zakażeniach grzybiczych 582 35.3.1. Antybiotyki przeciwgrzybicze 582 35.3.1.1. Antybiotyki polienowe 583 35.3.1.2. Antybiotyki o budowie spiranowej 583 35.3.2. Syntetyczne leki przeciwgrzybicze 584 35.3.2.1. Azole 584 35.3.2.2. Pochodne alliloaminy 586 35.3.2.3. Pochodne morfoliny 586 35.3.2.4. Kandyny 586 35.3.2.5. Inne leki przeciwgrzybicze 587 35.3.3. Antyseptyki przeciwgrzybicze 588 35.4. Leki używane w zakażeniach wirusami 588 35.4.1. Leki hamujące wnikanie wirusów do komórek 588 35.4.2. Leki hamujące uwalnianie genomu wirusowego 590 35.4.3. Leki ingerujące w procesy replikacji wirusów wewnątrz zakażonych komórek 590 35.4.3.1. Inhibitory polimerazy DNA 590 35.4.3.2. Inhibitory odwrotnej transkryptazy 593 35.4.3.3. Inhibitory integrazy 597 35.4.3.4. Leki antysensowe 597 35.4.3.5. Inhibitory proteazy 597 35.4.3.6. Interferony 599 35.4.4. Leki hamujące uwalnianie wirusów z zakażonych komórek 599 35.4.5. Leki o innych mechanizmach działania 600 35.5. Leki użytkowane w zakażeniach pierwotniakami 601 35.5.1. Leki stosowane w zimnicy (malarii) 602 35.5.1.1. Chinina i pochodne 4-aminochinoliny 602 35.5.1.2. Pochodne 8-aminochinoliny 603 35.5.1.3. Pochodne diaminopirymidyny 604 35.5.1.4. Pochodne fenantrenu i fluorenu 604 35.5.1.5. Pochodne biguanidyny 604 35.5.1.6. Pochodne naftochinonu 604 35.5.1.7. Pochodne artemizyny 605 35.5.2. Leki używane w zakażeniach świdrowcami (trypanosomozach) 606 35.5.2.1. Leki stosowane w leczeniu trypanosomozy afrykańskiej 606 35.5.2.2. Leki stosowane w leczeniu trypanosomozy amerykańskiej 607 35.5.3. Leki użytkowane w rzęsistkowicy 607 35.5.3.1. Pochodne nitroimidazolu 607 35.5.3.2. Leki o różnorodnej budowie chemicznej 608 35.5.4. Leki używane w pełzakowicy 608 35.5.5. Leki używane w giardiazie (lambliozie) 609 35.5.6. Leki stosowane w leiszmaniozach 609 35.5.7. Leki użytkowane w toksoplazmozie 610 35.5.8. Leki użytkowane w pneumocytozie 610 35.6. Leki używane w zakażeniach organizmami wielokomórkowymi 610 35.6.1. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi 610 35.6.2. Leki używane w zakażeniach robakami płaskimi 611 35.7. Poszukiwania możliwości terapii chorób wywoływanych prionami 612 36. Leki wykorzystywane w okulistyce – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska 613 36.1. Leki użytkowane w stanach zapalnych narządu wzroku wywołanych drobnoustrojami chorobotwórczymi 613 36.1.1. Leki przeciwbakteryjne 613 36.1.2. Leki przeciwwirusowe 614 36.1.3. Leki przeciwgrzybicze 615 36.1.4. Inne leki przeciwbakteryjne i leki ściągające 615 36.2. Leki używane w nieinfekcyjnych stanach zapalnych narządu wzroku 615 36.2.1. Kortykosteroidy i ich połączenia 615 36.2.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 616 36.2.3. Leki przeciwhistaminowe i przeciwalergiczne 617 36.2.4. Leki pobudzające receptory α-adrenergiczne 617 36.3. Leki stosowane w jaskrze 617 36.3.1. Leki stosowane miejscowo w leczeniu jaskry 618 36.3.1.1. Leki cholinomimetyczne 618 36.3.1.2. Leki sympatykomimetyczne 618 36.3.1.3. Leki sympatykolityczne i adrenolityczne 619 36.3.1.4. Inne leki stosowane miejscowo 620 36.3.2. Leki wykorzystywane ogólnie w leczeniu jaskry 621 36.3.3. Leki stosowane w chirurgii jaskry 621 36.4. Leki użytkowane w zaćmie 622 36.5. Leki wykorzystywane w związanym z wiekiem zwyrodnieniu plamki (AMD) 622 36.5.1. Metody leczenia wysiękowej postaci AMD 622 36.5.2. Leki wywierające działanie antagonistyczne do VEGF (anty-VEGFy) 623 36.5.3. Możliwości prewencji i terapii AMD 624 36.6. Leki użytkowane w leczeniu schorzeń pogranicza szklistkowo-siatkówkowego 624 36.7. Środki stosowane w zespole „suchego oka" 625 36.8. Leki stosowane w leczeniu cystynozy 625 36.9. Leki (środki) użytkowane w diagnostyce chorób oka 626 36.9.1. Środki znieczulające miejscowo 626 36.9.2. Leki zwiększające źrenicę i porażające mięsień rzęskowy 626 37. Leki dermatologiczne – Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec 627 37.1. Leki stosowane w stanach zapalnych skóry 627 37.1.1. Glikokortykosteroidy użytkowane miejscowo w chorobach skóry 627 37.1.2. Inhibitory kalcyneuryny 630 37.1.3. Środki o działaniu ściągającym 630 37.1.4. Środki o działaniu adsorpcyjnym 631 37.1.5. Środki zasłaniające 631 37.1.6. Inne środki przeciwzapalne 631 37.2. Leki użytkowane w zakażeniach skóry 632 37.2.1. Leki przeciwbakteryjne 632 37.2.1.1. Środki odkażające i antyseptyczne 632 37.2.1.2. Antybiotyki i inne chemioterapeutyki używane miejscowo 636 37.2.2. Leki przeciwwirusowe 636 37.2.3. Leki przeciwgrzybicze 636 37.2.4. Leki przeciwpasożytnicze 636 37.3. Leki wykorzystywane pomocniczo w leczeniu trudno gojących się ran i owrzodzeń 637 37.4. Leki użytkowane w nadmiernym rogowaceniu naskórka (środki keratolityczne) 638 37.5. Leki stosowane w świądzie skóry 638 37.6. Leki używane w łuszczycy 639 37.6.1. Środki o właściwościach fototoksycznych 639 37.6.2. Retinoidy 639 37.6.3. Analogi witaminy 1,25-(OH)2D3 640 37.6.4. Środki redukujące 640 37.7. Leki stosowane w trądziku pospolitym 640 37.8. Leki użytkowane w trądziku różowatym 641 37.9. Leki używane przeciwko wypadaniu włosów 642 37.10. Środki broniące przed promieniowaniem słonecznym 642 37.11. Środki o działaniu drażniącym skórę 643 37.12. Środki żrące i przyżegające 644 Skorowidz 645