Ta epopeja narodowa z elementami gawędy szlacheckiej powstała w latach 1832-34 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem, trzynastozgłoskowym aleksandrynem polskim. Wątek miłosny Tadeusza i Zosi – wątek rozwijający się od początku utworu, kiedy to Tadeusz zauważa młodą dziewczynę. Potem Tadeusz myli Zosię z Telimeną. Następnie Tadeusz wyjawia stryjowi swą miłość do Zosi, a Zosia czule żegna Tadeusza. Wątek ten rozwija się poprzez cały utwór, aż doprowadza do zaręczyn Tadeusza i Zosi. Wątek sporu o zamek – przez cały utwór przewija się spór o zamek Horeszków. Teoretycznie należy on do Sopliców, gdyż został nadany im w trakcie konfederacji targowickiej. Wątek niepodległościowy – akcja pana Tadeusza rozgrywa się w czasach wojen napoleońskich. Ks. Robak próbując naprawić swoje dawne winy agituje polską szlachtę do powstania i walki u boku Napoleona. Usiłowania jego niweczy Klucznik, który zapał szlachty wykorzystuje przeciwko Soplicom doprowadzając do zajazdu. Jednak, gdy pojawia się wspólny wróg – Rosjanie, następuje pogodzenie wszystkich stron sporu i wspólna walka przeciw Moskalom.