Balwierze, cyrulicy, wyrwizęby (Silva Rerum)

Niedostatek badań nad dziejami kwestii zdrowotnych widoczny jest jasno w podręcznikach historii Polski i historii powszechnej, podczas gdy są to zagadnienia zasadnicze, lecz i atrakcyjne. Podobnie jak w obszarze innej instytucji szkolnictwa w biegu epok następowały tu szerokie jakościowe zmiany, które miały zasadniczy wpływ na komfort ludzkiego życia.

W minionych stuleciach jednym z głównych problemów była ogromna śmiertelność spowodowana przez epidemie, zwłaszcza śmiertelność dzieci. Od przełomu XIX i XX wieku stopniowo zaczęły następować w tym obszarze coraz szybsze, pozytywne zmiany, a służba zdrowia swym działaniem obejmowała już nie tylko szlachtę i zamożne mieszczaństwo,w dodatku warstwy uboższe.

Także produktywność medycyny bardzo się udoskonalała. Lepsze było wyżywienie i obszerniejsza wytrzymałość na choroby, co dla stanu zdrowotnego społeczeństwa ma zasadnicze znaczenie. Dzięki progresywni naukowemu przezwyciężono duże klęski nieurodzaju i głodu, które za każdym razem prowokowały epidemie.

Od połowy XIX wieku głód w Europie odchodził do przeszłości. Pojawiły się nawozy sztuczne, świeże uprawy, poprawa jakości hodowli bydła, trzody chlewnej i drobiu. Za tym wzrastała konsumpcja mięsa. Zanim to nastąpiło, z zachorowaniami radzono sobie metodą prób i błędów w zakresie używania środków zielnych, gdzie osiągnięto spore sukcesy.

Nie rozumiano, jak działa dany specyfik, ale ważne było, że działał. Teorie medyczne i wykoncypowane metody leczenia stanowiły jednak dla zdrowia zagrożenie. Medycyna uniwersytecka miała natomiast nad ludową przewagę większej plastyczności i łatwości poddawania się zmianom.

Medycyna ludowa przekazywana była z pokolenia na pokolenie w systemie rzemieślniczym. Lekarze po uniwersytetach raczej więc szkodzili bogatym puszczając krew i dając środki na przeczyszczenie, a biednym starali się pomóc znachorzy, wiejskie baby, akuszerki i zielarki.

Uważano, że ogromne znaczenie w profilaktyce i leczeniu miała religia, jako że modlitwy do świętych, pielgrzymki, relikwie oraz vota uznawano za wyjątkowo ważne pomoce lecznicze. Nasze czasy racjonalizmu zmieniły jeszcze religię, gdzie ograniczyła się wiara w cudowne uzdrowienia.