Krzyżacy t.2 (Astrum)

Powieść historyczna Henryka Sienkiewicza publikowana w latach 1897-1900 w "Tygodniku Illustrowanym", wydana w 1900 w Warszawie przez wydawnictwo "Gebethner i Wolff" (wydanie jubileuszowe), rękopis powieści przechowuje Biblioteka Narodowa.

Powieść pokazuje dzieje konfliktu polsko-krzyżackiego, a akcja utworu toczy się od 1399 (rok śmierci królowej Jadwigi) do 1410 (bitwa pod Grunwaldem).

W okresie publikacji powieść była protestem przeciwko germanizacji prowadzonej przez władze zaboru pruskiego. Henryk Sienkiewicz w swojej książce przywołał Polskę w okresie świetności jej oręża i skupił się na zwycięstwie nad zakonem krzyżackim.

Tłem historycznym Krzyżaków jest fragment historii Polski demonstrujący konflikt jagiellońskiej Polski z zakonem krzyżackim. Przy pisaniu powieści autor korzystał z Kroniki Janka z Czarnkowa, Historii Jana Długosza, dzieł takich historyków jak Stanisław Smolka i Karol Szajnocha, niemieckich i francuskich opracowań historycznych, map, odpisów ksiąg itd.

Na tle zasadniczych wydarzeń historycznych autor opisuje dzieje kolorowych i wyrazistych postaci. Bohaterami powieści są: Jurand ze Spychowa i jego córka Danusia i polski rycerz Maćko i jego bratanek Zbyszko z Bogdańca. Tragiczna miłość Zbyszka i Danusi stanowi wątek melodramatyczny, a walka ze zdradzieckimi Krzyżakami miała unosić ducha Polaków pod zaborami.

Kulminacją powieści jest zwycięska bitwa pod Grunwaldem, przedstawiona jako tryumf oręża polsko-litewskiego. Przebieg bitwy Sienkiewicz odtworzył według Jana Długosza i pod wpływem obrazu Jana Matejki. Powieść opisuje sporo wydarzeń i postaci historycznych, choć nie wszystkie opisane są zgodnie z prawdą.

Książkowe wydanie powieści w roku 1900 uwieńczyło jubileusz dwudziestopięciolecia pracy pisarza. Krzyżacy ze względu na antyniemiecką wymowę byli pierwszą książką wydaną w Polsce po zakończeniu II wojny światowej; powieść została wydana w sierpniu 1945 roku.