Dziennik (Wielhorski Władysław)

Wydane nakładem wydawnictwa SEW UW Dzienniki Władysłwa Wielhorskiego, wieloletniego dyrektora Instytutu Wileńskiego, wyjątkowo zasłużonej postaci historycznej, działacza mniejszości, polityka i publicysty.

Władysław Wielhorski... Nie ma jednego rzeczownika, którym można byłoby przedstawić tę błyskotliwą postać - teoretyk i praktyk rolnictwa, działacz mniejszości polskiej na Kowieńszczyźnie, publicysta, badacz stosunków narodowościowych, polityk, wreszcie administrator bardzo ważnej placówki naukowej.

W tym kontekście jako odnalezienie niezwykłego,,diamentu" należy oceniać,,wypłynięcie" w Litewskiej Bibliotece Narodowej w Wilnie nieznanego dotąd dziennika Wielhorskiego, opisującego lata okupacji niemieckiej na Litwie.

Dokument jest cenny nie tylko z powodu postaci autora,jeszcze przybliża nam nad wyraz zapomniany obszar, jakim jest dawna gubernia kowieńska, a potem międzywojenna Republika Litewska, w kontekście życia i działalności ludności polskiej.

(Doc. Dr Andrzej Pukszto; Uniwersytet Witolda obszernego, Kowno) Zachowanych polskich źródeł dla terytorium Ziem Północno-Wschodnich d. Rzeczypospolitej w latach dużej Wojny mamy mało. Jest to skutek nie tylko wojen, ale i polityki prowadzonej przez naszych sąsiadów.

Tym cenniejsza jest inicjatywa wydania odnalezionego w Wilnie Dziennika Władysława Wielhorskiego. Wydanie tego tekstu drukiem jest wielką pomocą dla badaczy i ogromną atrakcją dla czytelników. (Dr hab., prof.

IH PAN Joanna Gierowska-Kałłaur; Studium Europy Wschodniej, Uniwersytet Warszawski) Wydane ostatnio drukiem dwutomowe dzienniki Szklennika, tom wspomnień Zahorskiego, dzienniki czasów wojny Michała Brensztejna...

- jak dużo jeszcze cennych źródeł historycznych znajduje się w rękopiśmiennych zbiorach polskich i zagranicznych. Dziennik 1915-1917 W. Wielhorskiego to także,,odkrycie". Po przetłumaczeniu na język litewski ukazało się drukiem w 2019 roku.

Opublikowanie wersji oryginalnej, po polsku, jest godne pochwały z wielu powodów, wśród których należy wymienić głównie nakreślony tam, z niewątpliwym talentem pisarskim, oryginalny w naszej XX-wiecznej memuarystyce kresowej, obraz życia polskiego dworu wśród litewskiej wsi, w trudnych latach okupacji niemieckiej 1915-1917.

(Prof. Dr hab. Roman Jurkowski; Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn) Z punktu widzenia badań historycznych źródło to niewątpliwie przyda się do interpretacji najróżniejszych zagadnień historii lokalnej, badania i poznania życia codziennego, badania relacji pomiędzy tradycyjną elitą litewską - szlacheckimi właścicielami a modernizującym się społeczeństwem, i na pewno, pozwoli na głębszą aniżeli dotychczas znajomość biografii autora Dziennika - Władysława Wielhorskiego.

(Dr Rimantas Miknys; Instytut Historii Litwy, Wilno) Władysław Wielhorski (1885-1967, ur. W Złobyczach na Wołyniu) - absolwent Studium Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przed I Wojną Światową osiedlił się w Wilnie, następnie w posiadajątku żony na Żmudzi.

Aktywny działacz polski w Republice Litewskiej, z której został wydalony w 1924 roku. W latach 1931-1939 dyrektor Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej w Wilnie oraz jego Szkoły Nauk Politycznych.

W latach 1935-1938 poseł na Sejm RP. W roku 1940 aresztowany, następnie wywieziony w głąb ZSRR, po zwolnieniu z łagru pracował w Ambasadzie RP w Kujbyszewie. W 1942 roku został ewakuowany do Londynu, gdzie żył i pracował do śmierci w 1967 roku.

Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.