Zagadnienie funkcjonowania wywiadu Wojska Polskiego (Oddział II w latach 1918-1945 kolejno: Sztabu Generalnego, Sztabu Głównego, Sztabu Naczelnego Wodza, Oddziału Informacyjno-Wywiadowczego Sztabu Naczelnego Wodza) stanowi już od kilku dziesiątków lat przedmiot badań polskich historyków.
Mimo ukazania się szeregu cennych publikacji, nadal pozostaje obfite pole dla badań nad tematami dotąd niepodjętymi albo wymagającymi poczynienia wyraźnych korekt w dotychczasowych ustaleniach. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt powolnego ujawniania tworzyw "wywiadowczej" proweniencji, a więc tzw.
"wrażliwych" i "zastrzeżonych" z przeróżnych zresztą powodów, nieraz politycznych. Stopniowe ujawnianie zawartości archiwów krajowych, co dotyczy np. Zbiorów dostępnych aktualnie w CAW (poprzednio przechowywanych w MSW, a także tych pochodzących z archiwów rosyjskich), a ostatnio ponadto z IPN (Centrala i Oddziały) umożliwia dalsze prowadzenie badań pokaźnie pogłębionych i dotyczących zróżnicowanych aspektów działalności polskiej "dwójki".
Zamiarem niniejszej publikacji, która stanowi zbiór artykułów autorstwa badaczy wywodzących się z kilku ośrodków akademickich, archiwistów, pracowników IPN, Straży Granicznej, jest przybliżenie czytelnikowi tej tematyki z uwzględnieniem rezultatów ich najnowszych badań.