Źródła, natura i funkcje emocji (Dąbrowski Andrzej)

Celem rozprawy jest analiza i ocena koncepcji emocji Leona Petrażyckiego, jednego z najwybitniejszych polskich naukowców przełomu XIX i XX wieku. Refleksja nad emocjami była mu konieczna do wytłumaczenia natury prawa.

Jego ambicje były jednak większe - chciał wyjaśnić emocje w ogóle, czemu miało służyć naukowe opracowanie psychologicznej teorii tych zjawisk. Projekt Petrażyckiego został w prezentowanej książce ujęty w szerszej perspektywie - historyczno-filozoficznej i psychologicznej, jak również w kontekście teorii prawa.

W rozdziale pierwszym autor omawia wybrane poglądy na temat emocji w historii filozofii. Rozdział ten stanowi konieczne tło dalszych rozważań i dostarcza adekwatnego materiału do oceny projektu Petrażyckiego.

W rozdziale drugim badacz ukazuje motywacje badawcze Petrażyckiego i jego założenia metodologiczne, które zawierają uniwersalne postulaty odnoszące się do wszelkich nauk. Dotyczą one poprawnego tworzenia pojęć, twierdzeń i teorii naukowych.

Ta część obejmujeadekwatne metody badania zjawisk psychicznych, w tym emocji. W rozdziale trzecim autor analizuje różnorodne propozycje klasyfikacji zjawisk psychicznych, krytyczne uwagi Petrażyckiego odnośnie do tych podziałów, a także jego własną propozycję klasyfikacji.

Dzieli on wszystkie zjawiska psychiczne na dwie główne klasy: 1) zjawiska dwustronne, bierno-czynne, do których należą impulsje/emocje, oraz 2) zjawiska jednostronne; te ostatnie dzielą się na dodatkowe podklasy: a) jednostronnie bierne (przeżycia poznawcze i przeżycia uczuciowe) i b) jednostronnie czynne (przeżycia woli).

W rozdziale czwartym Dąbrowski osadza teorię Petrażyckiego we współczesnej psychologii emocji, a częściowo również neuropsychologii. Zdaniem badacza emocje pełnią ważną funkcję ewolucyjną - dostosowują organizm do warunków życia.

Stanowią też pierwotną podstawę rozwoju psychiki. Emocje wpływają na przebieg procesów neurofizjologicznych i różnorodne formy myślenia. Najmocniej unikalną cechą tak rozumianych emocji jest jednak motywacja - emocje motywują do działania.

W ostatnim rozdziale - piątym - autor pokazuje związek między emocjami i prawem. Według Petrażyckiego źródłem prawa i moralności jest psychika człowieka. Wśród norm etycznych wyróżnił Petrażycki normy moralne i normy prawne.

Te pierwsze posiadają charakter zobowiązujący, w trakcie gdy normy prawne - charakter zobowiązujący i uprawniający (imperatywno-parametrywny). Powyższy opis pochodzi od wydawcy.