Wiek teorii (Instytut Badań Literackich PAN)

Długo trzeba było czekać na publikację o tak wielkim znaczeniu nie tylko dla polskiego literaturoznawstwa, ale dla polskiej humanistyki w ogóle. Pojawia się w bardzo szczególnym momencie historycznym, w momencie, kiedy tyle jest jałowych dyskusji wokół nauk humanistycznych, ich znaczenia społecznego, wpływu na kulturę i także na szeroko pojętą codzienność. Jest on ogromny - to niekwestionowana oczywistość, a Wiek teorii utwierdza w tym przekonaniu. Na pracę składa się obfity tom monograficzny oraz dwa spore tomy antologii. Wiek teorii opowiada historię nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego w sposób istotnie oryginalny. Nie jest to nużący enumeracją katalog najważniejszych osiągnięć czy badaczy, ale kapitalny zbiór znacznych, nadzwyczajnie sproblematyzowanych rozpraw - historię nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego poznajemy w ujęciu transwersalnym, misternie skonstruowanym, gdzie jedne fakty odwołują się do innych, łącząc się ze sobą poprzecznie w obrębie całego tomu, zupełnie tak, jak łączą się one ze sobą w historii polskiej i światowej myśli literaturoznawczej. Czytając Wiek teorii, uświadamiamy sobie niebywałe obfitość polskiego literaturoznawstwa teoretycznego XX i XXI wieku, jego znaczenie i wpływ na rozwój dyscypliny w świecie, rozmaite interferencje, w jakie było uwikłane. Ta księga nie jest prostym podsumowaniem dokonań (tych spełnionych i z najróżniejszych przyczyn zaprzepaszczonych), lecz także gruntowną analizą tego, co dzieje się w polskim literaturoznawstwie teoretycznym teraz. W tym tomie wszystko początkuje się od pokornego podejścia do historii i tradycji, lecz także - co wyjątkowo pokaźne - od wyodrębnionia pryncypiów. Przedmiot badań został zdefiniowany nie jako?teoria literatury?, a jako?literaturoznawstwo teoretyczne?. W jedenastopunktowym zbiorze zasad ułożonych poprzez Danutę Ulicką wynajdujemy także fundamentalną regułę, która jest równocześnie najważniejszą moim zdaniem tezą tej monografii: światowe literaturoznawstwo nowoczesne narodziło się w przestrzeni Europy Środkowej i Wschodniej. To sprawa znaczącej wagi, o wielkim znaczeniu dla dyscypliny teraz, dla jej kondycji we współczesnej nauce polskiej. Ważną tezą przedstawionych badań jest i to,postępowe literaturoznawstwo polskie od samego początku rozwijało się na styku zróżnicowanych dyscyplin, a zatem od samego początku znosiło cezury i cenzury, było interdyscyplinarne czy nawet transdyscyplinarne. Znaczenie Wieku teorii polega także na tym, że już od początkowych założeń produktywnie wyprowadza poza zamknięty krąg narosłych poprzez lata mitów, uproszczeń, obiegowych opinii? nie chodzi tu po prostu o prawdę, ale o ukształtowanie pewnego stylu myślenia i wypowiadania się o przeszłości i teraźniejszości dyscypliny. (z recenzji Adama Dziadka)