Cenzorskie lekcje literatury Studia o systemowej kontroli słowa w Polsce po 1945 roku (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego)

Tytuł Cenzorskie lekcje literatury Podtytuł Studia o systemowej kontroli słowa w Polsce po 1945 roku Autor Marzena Woźniak-Łabieniec Wydawnictwo Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego ISBN 978-83-8220-801-6 Rok wydania 2022 Łódź Wydanie 1 liczba stron 296 Format pdf Spis treści Wstęp 9

1. Założenia badawcze i metodologia 11
2. Materiał archiwalny 14

I. Cenzura – „szara eminencja" życia literackiego 17
1. Ochrona autorytetu władzy w początkach Polski Ludowej 17
1.1. Kult wodza – „komunistyczny kalendarz liturgiczny" 18
1.2. Na niższych szczeblach hierarchii 26
2. Cenzura w czasie odwilży jako temat tabu 29

II. Wobec czasopism – „Nowiny Literackie" w dokumentach GUKPPiW 39
1. „Pióro na mustrze", czyli cenzorskie lekcje literatury 42
1.1. O realizm bez cenzury 43
1.2. Egzystencjalizm ocenzurowany 50
1.3. W cieniu Borejszy 57
1.4. Zaraz po wojnie 60
2. Modelowanie przeszłości, czyli cenzorskie lekcje historii 64
2.1. „Pora złożyć broń". Cenzura wobec amnestii 64
2.2. Niecenzuralne święto Trzeciego Maja 69
2.3. Ochrona wizerunku ZSRR – „obrońcy" pokoju 72
2.4. PPS w niełasce władz 74
2.5. Kłopotliwe zsyłki 77
2.6. Reportaż pod czujnym okiem cenzora 80
2.7. Sterowany obraz reformy rolnej 84
3. Życie pośmiertne „Wiadomości Literackich". „Nowiny"
a „Wiadomości" londyńskie Grydzewskiego 88
3.1. „Falsyfikat" czy spadkobierca? 90
3.2. Artykuł Wyszomirskiego – „Nowiny" o „Wiadomościach" 94
3.3. W zwierciadle cenzury – podsumowanie 97

III. Wobec pisarzy 101
1. Jawne i ukryte w cenzurze – Opadły liście z drzew Tadeusza Różewicza 101
1.1. „Szakali węch" Różewicza – optyka cenzorska 103
1.2. „Obsesyjny upór" pamięci – recepcja oficjalna 109
2. Proza ocenzurowana. Trampolina producent Nowakowskiego
w dokumentach GUKPPiW i w recepcji oficjalnej 117
2.1. Trampolina w GUKPPiW 120
2.2. Autocenzura krytyki literackiej 126
3. Łaskawa muza cenzury. Wobec powieści historycznych i szkiców
literackich Teodora Parnickiego 129
3.1. W duchu odwilży 129
3.1.1. Pod skrzydłami PAX-u – srebrne orły i Aecjusz ostatni Rzymianin 132
3.1.2. Odwilżowy fenomen: krajowa recepcja emigracyjnego wydania – Koniec „Zgody Narodów" 134
3.2. „Kwestia żydowskości przewija się poprzez książkę" – casus Nowej Baśni 140
3.3. „Napisana niezwykle niełatwym językiem" – Twarz księżyca 147
3.4. „nad wyraz ciekawy rebus", czyli jak Andrzej Kijowski
„wspiera" cenzora – Tylko Beatrycze 151
3.5. Poza powieściowym „kanonem" – I u możnych dziwny 154
3.6. „Może budzić kontrowersje" – Koła na piasku 156
3.7. „Ogranicza krąg odbiorców" – Inne życie Kleopatry 158
3.8. „Książka […] nie należy do czytelnych" – Muza dalekich podróży 161
3.9. „Tematyka […] filozoficzno-polityczno-mistyczna" – Tożsamość 164
3.10. Puszkin ocenzurowany – Szkice literackie 168
4. Jarosław Marek Rymkiewicz – Klasyk w Urzędzie Kontroli 173
4.1. „Proszę więc wybaczyć, że wybrałem pana…" – ocenzurowany patronat Miłosza w świetle korespondencji 173
4.2. „Tu ci Ezopa ostrożność doradzę" – strategia poety 178
4.3. Dwie komedie zamiast trzech – Patrz Kościuszko i narodowy bigos 181
4.4. Niewygodny Osip Mandelsztam i zapomniany biogram 187
4.5. Romantyzm w esejach – ingerencje w dygresje 191
4.6. Wielki Książę i stan wojenny 194
4.7. Poza cenzurą – poza krajem i w drugim obiegu 200
5. Rekonstrukcja noblisty. Czesław Miłosz w „Tygodniku Powszechnym" w latach 1980–1981 na tle praktyk cenzorskich przełomu
solidarnościowego 203
5.1. Od milczenia do Nobla 203
5.2. Od października do grudnia. Pierwsza fala entuzjazmu 207
5.2.1. Dyskusje wokół Ustawy 207
5.2.2. Jawnie o cenzurze 208
5.2.3. Czekały na druk 211
5.2.4. Echa ze świata 215
5.2.5. Głosy badaczy i polemika Kisiela 222
5.3. Od stycznia do czerwca. W „karnawale" Solidarności 225
5.3.1. Ocenzurowana mowa noblowska 225
5.3.2. Konstruowanie wieszcza – wobec rocznicy Grudnia `70 228
5.3.3. Poezja w ogniu negocjacji 240
5.3.4. Ze struny na strunę – antologia subiektywna 244
5.4. Na „kamiennym łonie ojczyzny". Miłosz w Polsce 252
5.4.1. Wizyta w cieniu śmierci 253
5.4.2. Niedosyt i wierzganie „Pegaza" 257

Zakończenie 265
Nota bibliograficzna 271
Bibliografia 273
Indeks nazwisk 283
Summary – Censorship’s literature lessons 293
O autorce 295