Rzecznik praw obywatelskich w systemie ochrony praw i wolności w polsce (Elipsa Dom Wydawniczy)

Celem rozprawy jest analiza roli Rzecznika Praw Obywatelskich w systemie ochrony praw i wolności w Polsce. Tak więc pierwszy kierunek tej analizy dotyczy polskiego systemu ochrony praw i wolności i w związku z tym do instytucji ochrony praw i wolności w Polsce zaliczono zwykle organy ochrony prawnej,renomowano też,niemało zadań z zakresu ochrony praw i wolności spełniają również inne organy i instytucje, nie będące organami ochrony prawnej.

Drugi kierunek badań dotyczy relacji pomiędzy Rzecznikiem Praw Obywatelskich a instytucjami ochrony praw i wolności, od początku pierwszej kadencji RPO do końca czwartej kadencji RPO. Przedmiotem badań w tym zakresie są kierunki działania Rzecznika Praw Obywatelskich pierwszej kadencji Ewy Łętowskiej (objęty czterema sprawozdaniami rocznymi), kierunki działania Rzecznika Praw Obywatelskich drugiej kadencji Tadeusza Zielińskiego (objęty czterema sprawozdaniami rocznymi), kierunki działania Rzecznika Praw Obywatelskich trzeciej kadencji Adama Zielińskiego (objęty jednym sprawozdaniem rocznym i trzema informacjami rocznymi) i kierunki działania Rzecznika Praw Obywatelskich czwartej kadencji Andrzeja Zolla (objęte sześcioma informacjami rocznymi).

Podejmując się realizacji podjętego problemu badawczego, przyjęto kilka założeń teoretyczno-metodologicznych. Po pierwsze, przyjęto podejście holistyczne zakładające, że badaniem należy objąć działania wszystkich instytucji w zakresie ochrony praw i wolności w okresie działalności kolejnych Rzeczników Praw Obywatelskich.

Tymi instytucjami są organy ochrony prawnej, a także takie inne instytucje polskie i międzynarodowe związane z ochroną praw i wolności, jak organy władzy ustawodawczej, organy władzy wykonawczej, organizacje pozarządowe, organizacje międzynarodowe itp.

Po drugie założono, że analizując te działania, a także relacje RPO z tymi organami, organizacjami i instytucjami powinno się uwzględnić zachodzące zmiany systemowe w polskim systemie politycznym oraz zmiany organizacyjne instytucji itp.

Ukazanie relacji Rzecznika Praw Obywatelskich z powyższymi instytucjami, w celu ochrony praw i wolności, napotykało przeszkody w realizacji z uwagi na funkcjonowanie Rzecznika początkowo w ostatnich latach PRL, następnie w okresie transformacji ustrojowej, aż do stopniowego przekształcania Polski w demokratyczne państwo prawne.

Miejsce Rzecznika Praw Obywatelskich w systemie ochrony praw i wolności ulegało bowiem obszernym przeobrażeniom wraz z przełomem ustrojowym, charakteryzującym się odrzuceniem reżimu autorytarnego i rozpoczęciem tworzenia nowych instytucji opartych na wartościach demokratycznych i gospodarce rynkowej, takich jak Senat czy Prezydent Rzeczypospolitej, przekształcaniem się dotychczas istniejących organów (np.

Najwyższej Izby Kontroli, sądownictwa itp.), tworzeniem się nowych instytucji demokratycznych, takich jak skarga konstytucyjna, kasacja czy powszechna wykładnia ustaw, współistnieniem instytucji wcześniejszych i powstałych później, w okresie przejściowym (np.

rewizji idealnej i kasacji) itp. Po trzecie założono, że przedmiotem badania powinny być akty prawne z zakresu ochrony praw i wolności, które obowiązywały w całym okresie działalności kolejnych czterech Rzeczników Praw Obywatelskich, a także ich nowelizacje.

Aktami tymi powinny być równocześnie akty konstytucyjne, umowy międzynarodowe, akty ustawowe, akty wykonawcze, jak i inne akty normatywne. Po czwarte przyjęto, że należy zastosować istniejący już dorobek naukowy i popularnonaukowy na temat ochrony praw i wolności i kierunków działania Rzecznika Praw Obywatelskich a także wszystkie publikacje Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

Jeśli chodzi o cezury czasowe pracy, to przyjęto, iż analiza powinna dotyczyć kierunków współdziałania z instytucjami systemu ochrony praw i wolności kolejnych czterech Rzeczników Praw Obywatelskich, a więc objąć badaniami cztery kadencje RPO.

Zbadano więc relacje, w jakie wchodził Rzecznik Praw Obywatelskich od pierwszego roku pierwszej kadencji do ostatniego roku czwartej kadencji.