"Starej kłótni w rodzinie słowiańskiej, kłótni Rosjan i Polaków, nie da się wytłumaczyć tylko zewnętrznymi siłami historii i przyczynami czysto politycznymi. Źródła odwiecznych historycznych wasni pomiędzy Rosją i Polską leżą istotnie głebiej [...]. To z zasady waśń dwóch dusz słowiańskich, pokrewnych językowo i antropologicznie, a zarazem tak najróżniejszych, niemal przeciwstawnych, nie do pogodzenia, nie potrafiących się zrozumieć". Mikołaj Bierdajew Kwestia relacji polsko-rosyjskich była w ostatnich stu latach i nadal jest wyraźnym elementem polskiej myśli politycznej. Sytuacji tej nie zmieniały ani przeobrażenia politycznej za wschodnią granica Polski (powstanie i upadek ZSRR), ani zmiany polityczno-ustrojowe w Polsce. Książka niniejsza potwierdza wyłącznie ten fakt, mimo że nie wyczerpuje tytułowego zagadnienia, a wyłącznie ukazuje pojedyncze obszary będące przyczynkami do szerszej dyskusji.