Dramat Juliusza Słowackiego nawiązujący do wydarzeń konfederacji barskiej, z których autor wysnuwa wnioski historiozoficzne dotyczące dziejów narodu polskiego. Osią fabuły jest bunt chłopstwa ukraińskiego przeciw szlachcie polskiej i polskiemu klerowi, zwany koliszczyzną. Sprowokowany prawdopodobnie poprzez Rosję odznaczał się unikatowym okrucieństwem.