Lecz nie było już świata... Miłość i śmierć w,2 (Universitas)

Mija osiemdziesiąta rocznica śmierci Bolesława Leśmiana i zarazem sto czterdziesta rocznica jego urodzin. Mimo upływu lat twórczość autora Sadu rozstajnego (1912), Łąki (1920), Napoju cienistego (1936), a także Dziejby leśnej (1938) fascynuje nadal. Więcej: fascynuje coraz bardziej! teraz mamy już pewność, iż miejsce Leśmiana jest na szczycie Parnasu polskiej literatury, obok takich twórców jak Jan Kochanowski, Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid czy Wisława Szymborska i Czesław Miłosz. A równocześnie uświadamiamy sobie, że jego poezja ciągle i uporczywie wymyka się analizom i refleksjom literaturoznawczym; nie poddaje się również historycznoliterackiej kwalifikacji. Leśmian był zawsze poetą osobnym, za życia - prawie nieobecnym. W dwudziestoleciu międzywojennym uważano go za młodopolskiego epigona, nierozumiejącego współczesności. Niemało lat po śmierci poety Czesław Miłosz pisał: "Ważną nauką powinna być pomyłka mojego pokolenia co do Leśmiana, bo przesłonił go nam jego język młodopolski, a więc staroświecki (...), czyli byliśmy jak sprzedawca w sklepie konfekcji męskiej, który osądza dobro i zło według kroju ubrania". Być może jest tak, iż to właśnie Leśmian przeniósł model wrażliwości literackiej polskiego modernizmu w przyszłość - w sposób najbardziej wiarygodny, najpełniejszy i najistotniej przejmujący. Poezja Leśmiana stawia pytania najmocniej fundamentalne. Dotyczą one istoty Boga, Miłości, Śmierci, Niebytu i Zaświatów. Dla twórcy Dwojga ludzieńków granice między tymi pojęciami nie istnieją. W tej poezji Świat i Byt nie są warunkiem niezbędnym dla zaistnienia Miłości. Kochankowie po śmierci "sił resztką dotrwali do wiosny, do lata,/ aby powrócić na ziemię - lecz nie było już świata"... Z upływem lat poezja Leśmiana staje się coraz większą filozoficzną łamigłówką w poetyckim stanie skupienia.z zasady - budzi w nas ciągle, może nawet coraz intensywniej, egzystencjalny niepokój, wariant tęsknoty za światem ciszy i niebytu, których natury nie jesteśmy w stanie rozpoznać, jednakże wiemy, iż istnieją i są na wyciągnięcie ręki. Poeta zbliża się w swej twórczości do tej tajemnicy i to w stopniu, który był udziałem niewielu polskich pisarzy. Czyni to w sposób, który uwiarygodnia siłę poezji i siłę polskiego słowa, na zasadach, które on sam i na własny rachunek stwarza. Ten tom wierszy Bolesława Leśmiana, wraz z refleksją na ich temat najwybitniejszych polskich "leśmianologów", oddajemy do rąk Państwa - w nadziei, iż wzbudzą one Państwa podziw i zainicjują refleksję: pytanie o... SENS. Andrzej Nowakowski