Lata przez mękę. rosja 1917-1925 (SEDNO)

Wspomnienia Walentina Płatonowicza Zubowa, twórcy Instytutu Historii Sztuk, jednej z najważniejszych placówek naukowych i kulturalnych w przed- i porewolucyjnym Petersburgu, napisane już na emigracji (autor opuścił ZSRR w 1925 roku), zostały po raz pierwszy opublikowane w 1968 r.

w Monachium. Postać Zubowa, podobnie jak sam wytwarzany poprzez niego od podstaw i przez niego finansowany Instytut z siedzibą w jego rodzinnym pałacu przy Soborze Isaakijewskim, gdzie mieści się do dziś, kontynuując wyśmienite tradycje z lat 19121930, jest w Polsce - w przeciwieństwie do humanistyki zachodnioeuropejskiej i atlantyckiej całkowicie nieznana.

Z ogromnym poczuciem humoru i talentem literackim Zubow przedstawia dzieje powstania i obrony niezawisłości Instytutu, kreśląc przy okazji barwne portrety głównych działaczy politycznych (Kierienskiego, Łunaczarskiego) i elity artystycznej (Gumilowa, Achmatowej, Meyerholda), a także wybitnych uczonych (barona Wrangla, rosyjskich formalistów).

Wspomnienia przedstawiają ludyczną, karnawałową (wręcz kabaretową) stronę historii, są wolne od martyrologii i nekrografii charakteryzującej liczne pamiętniki rosyjskie z tych lat. Poprzestają na opowieści o lokalnej mikrohistorii, ale odwołują się do historiozofii szekspirowskiego teatru świata, której patos pozostaje ukryty pod groteskowymi anegdotami.

Tekst książki uzupełnia wstęp Tatiany D. Ismagułowej, m. In. Badaczki biografii i dokonań założyciela Instytutu i pracownika naukowego Instytutu i liczne zdjęcia z archiwum rodzinnego grafów Zubowych.