Książka stanowi z jednej strony próbę podsumowania i syntetycznego przedstawienia, na podstawie najnowszych badań, pewnych nieco ogólniejszych bądź problemowych (dotyczących jednego zjawiska, względnie regionu) zagadnień migracji podczas pierwszej powojennej dekady, z drugiej – wybranych kwestii szczegółowych tego okresu.
W swych tekstach Autorzy skoncentrowali się z reguły na pierwszym powojennym dziesięcioleciu. Choć zawartość tomu nie porusza wszelkich problemów powojennych migracji, pozwala jednak zobaczyć ich wielowymiarowość, złożoność i znaczenie dla wszelkich mieszkańców powojennej Polski.
Publikacja przynosi – w niektórych obszarach – bilans dotychczasowych badań, wyznaczając także kierunki kolejnych poszukiwań, oznaczając pola słabiej zanalizowane i poznane. Niektóre z tekstów ukazują także dowodnie, jakie możliwości kryją w sobie nie dość jeszcze intensywnie stosowane źródła np.
proweniencji partyjnej, dowodząc zarazem, ile niezbadanych nadal pozostaje problemów dotyczących różnorakich kontekstów, okoliczności i konsekwencji ruchów migracyjnych. Przygotowany tom wnosi swój wkład w stworzenie i wypełnienie treścią dużej panoramy ruchów migracyjnych w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku i losów ich uczestników, będących jakże często ofiarami odgórnie narzucanych, podjętych w gabinetach polityków, decyzji.