Zmiana. z problemów świadomości literackiej przełomu 1955-1959 w polsce (Uniwersytet Śląski)

Zbiór studiów poświęconych kształtowaniu się świadomości literackiej w literaturze polskiej okolic roku 1956. Autor, opierając się na bogatym materiale krytycznoliterackim, podejmuje próbę opisu napięć, jakie panowały w kulturze tego czasu.

Odwołuje się do światopoglądu okresu oraz uzasadnia miejsce innowacyjnych projektów estetycznych w porządku tradycji. Nie przyznaje książce miana monografii, traktuje skatalogowane w niej rozprawy jako punkt wyjścia do dalszych analiz i diagnoz.

W Dialektyce przełomu przedstawiona została siatka zależności pomiędzy porządkami: światopoglądowym (marksizm, egzystencjalizm, personalizm), diachronicznym (tradycja literacka) i synchronicznym (projekty sztuki współczesnej).

Zdaniem autora, zestawienie poprawnieści tych porządków zezwala na wiarygodne określenie rangi przełomu w kulturze i literaturze polskiej połowy wieku. W studium Egzystencjalizm doby Października omówione pozostały nie tylko konsekwencje zaszczepiania tego światopoglądu na grunt polski, ale także ich stereotypowy ogląd w dotychczasowej refleksji literaturoznawczej.

W rozprawie O model literatury innowacyjnej opisano estetyczne i ideologiczne konteksty zerwania po 1955 roku z doktryną realizmu socjalistycznego i zwrot w stronę tych nurtów myśli estetycznej, które z jednej strony nawiązywały do koncepcji sztuki po roku 1918 (m.in.

futuryzm, Awangarda Krakowska, Druga Awangarda), z drugiej natomiast konstruowały projekt nowej sztuki (m.in. Poezja imaginatywna, czarna proza). Z kolei w studium Od realizmu socjalistycznego do literatury tematu zarysowany został cykl nowego definiowania przez krytykę pojęcia realizmu uwolnionego od zależności ideologicznych.